Zmiana wartości przedmiotu zabezpieczenia

Globalnym standardem prawa o niewypłacalności jest zasada równego traktowania wierzycieli (zasada pari passu). Można postawić tezę, że równe traktowanie wierzycieli dłużnika jest fundamentem, na którym zbudowane jest prawo i postępowanie restrukturyzacyjne.

Zgodnie z art. 151 ust. 2 p.r., „jeżeli dłużnik przedstawił wierzycielowi, którego wierzytelność jest zabezpieczona hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską, propozycje układowe przewidujące pełne zaspokojenie, w terminie określonym w układzie, jego wierzytelności wraz z należnościami ubocznymi, które były przewidziane w umowie będącej podstawą ustanowienia zabezpieczenia, (…), albo przewidujące zaspokojenie wierzyciela w stopniu nie niższym od tego, jakiego może się spodziewać w przypadku dochodzenia wierzytelności wraz z należnościami ubocznymi z przedmiotu zabezpieczenia, do objęcia wierzytelności z mocy prawa układem nie jest konieczna zgoda takiego wierzyciela”. Przepis art. 151 ust. 2 p.r. służy zachowaniu istoty zabezpieczenia rzeczowego, a zatem zabezpieczenia, którego esencją jest zapewnienie zastawnikowi czy hipotekariuszowi prawa pierwszeństwa zaspokojenia przed wierzycielami osobistymi właściciela przedmiotu zabezpieczenia.

O zakresie zabezpieczenia rzeczowego, a tym samym o kwalifikacji wierzytelności jako częściowo układowej a częściowo pozaukładowej rozstrzyga wartość przedmiotu zabezpieczenia. W niektórych sytuacjach wartość przedmiotu zabezpieczenia może być ze swej natury „mobilna”, a innymi słowy wartość przedmiotu zabezpieczenia nie musi być wartością stałą (niezmienną). Zmienność wartości przedmiotu zabezpieczenia w czasie postępowania restrukturyzacyjnego może odnosić się do bardzo wielu różnych sytuacji. W przypadku ustanowienia zastawu rejestrowego na zbiorze rzeczy o zmiennym składzie, który podlega ciągłym zmianom w związku z normalną działalnością gospodarczą wycena może być uzależniona od faktycznego stopnia wykorzystania owego zbioru. Przedmiot zabezpieczenia może zostać – w wyniku działania czynników zewnętrznych – uszkodzony, zdekompletowany, co może mieć wpływ na jego rzeczywistą wartość. Przedmiot zabezpieczenia może ulegać szybkiemu starzeniu się produktowemu, a zatem jego wartość może ulegać proporcjonalnemu zmniejszeniu wraz z upływem czasu. Zasadnicza zmiana wartości przedmiotu zabezpieczenia (np. kryptowaluty, akcji dopuszczonych do publicznego obrotu, fizycznego złota) może mieć miejsce w toku postępowania restrukturyzacyjnego w związku ze zmianą wyceny tych aktywów na rynku

Ustawodawca w kontekście zabezpieczenia wierzytelności w postępowaniu restrukturyzacyjnym nie uregulował wielu istotnych zagadnień. Powstaje m.in. zasadnicze pytanie, na jaki dzień (spośród wielu możliwych dat) powinna być ustalana wartość przedmiotu zabezpieczenia. Teoretycznie w grę może wchodzić kilka możliwych dat, gdyż ustalenie może nastąpić na dzień: złożenia wniosku o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego i przedłożenia załącznika w postaci spisu wierzycieli; otwarcia przyspieszonego postępowania układowego; każdorazowej spłaty części wierzytelności nie podlegającej układowi; ustalenia w specjalnej umowie (standstill, restrukturyzacyjnej) terminarza spłat tej części wierzytelności, która nie podlega układowi; sporządzania spisu inwentarza (o ile w danym postępowaniu jest on sporządzany); sporządzania spisu wierzytelności; zatwierdzenia spisu wierzytelności;

Dłużnik ustala wartość przedmiotu zabezpieczenia składając wniosek restrukturyzacyjny, następnie dokonując kolejnych płatności części wierzytelności nieobjętej układem. Wreszcie wartość ustala się na moment sporządzenia spisu wierzytelności. Spis wierzytelności w postępowaniu restrukturyzacyjnym nie tworzy powagi rzeczy osądzonej. Zatem ustalenie wartości przedmiotu zabezpieczenia w treści spisu wierzytelności nie wyklucza jego weryfikacji na datę płatności kolejnych rat układowych.

Ustawodawca w szczególności nie zdecydował się na „zakotwiczenie” wartości przedmiotu zabezpieczenia na jakąś konkretną datę. Nie istnieje zatem reguła, że ustala się raz na zawsze jakąś wartość przedmiotu zabezpieczenia, która ma charakter stały, a przez to ma postać formalną a nie rzeczywistą. Niemniej aktualny stan prawny w tym zakresie należy ocenić jako trafny. Jednocześnie płynie z tego wniosek, że w każdej sytuacji, w toku postępowania restrukturyzacyjnego, w której wchodzi w grę ustalenie wartości przedmiotu zabezpieczenia powinno się przyjmować wartość: aktualną na dany moment (a nie przyszłą czyli potencjalną czy przeszłą czyli historyczną).

Ponadto w grę mogą wchodzić różne daty jako miarodajne dla ustalenia wartości przedmiotu zabezpieczenia dla celów spisu wierzytelności. Jak się wydaje, należałoby przyjąć, że w przypadku zauważalnych zmian w wartości przedmiotu zabezpieczenia należałoby brać pod rozwagę stan z daty ustalenia spisu wierzytelności. W procedurze cywilnej obowiązuje zasada przyjęcia stanu z daty orzekania (argument z analogii iuris).

Jeżeli dłużnik ma zaspokoić wierzytelność pozaukładową powinien on badać wartość zabezpieczenia z chwili zaspokojenia, o ile istnieją uzasadnione wątpliwości czy wartość przedmiotu zabezpieczenia została poprawnie ustalona w spisie wierzytelności albo gdy spisu wierzytelności nadzorca sądowy albo zarządca jeszcze nie sporządził.

Blog