Zakres związania treścią wyroku kasatoryjnego Sądu Najwyższego
Niekiedy rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego, w szczególności zmieniające dotychczasowe linie orzecznicze, potrafią mocno zaskoczyć. Czy jeżeli Sąd Najwyższy wydaje wyrok uchylający rozstrzygnięcie drugoinstancyjne jest jeszcze szansa na odwrócenie kolei rzeczy?
Zgodnie z art. 39820 k.p.c. „sąd, któremu sprawa została przekazana, związany jest wykładnią prawa dokonaną w tej sprawie przez Sąd Najwyższy. Nie można oprzeć skargi kasacyjnej od orzeczenia wydanego po ponownym rozpoznaniu sprawy na podstawach sprzecznych z wykładnią prawa dokonaną w tej sprawie przez Sąd Najwyższy”. Z powyższej regulacji płyną następujące wnioski. Związanie treścią kasatoryjnego wyroku Sądu Najwyższego ogranicza się wyłącznie do wykładni prawa dokonanej przez Sąd Najwyższy. Sąd Najwyższy „wykładnię prawa" w wyroku z 23 października 2002 r. II CKN 860/00 zdefiniował bardzo wąsko, jako „ustalenie znaczenia przepisów prawa”. Wykładnia prawa to „wyjaśnienie, objaśnienie, ustalenie znaczenia, sensu interpretowanej przez Sąd Najwyższy normy prawa” (postanowienie Sądu Najwyższego z 28 lutego 2023 r., II CSKP 260/22). Co więcej, związanie sądu wykładnią prawa dokonaną w danej sprawie przez Sąd Najwyższy, obejmuje jedynie wykładnię tych przepisów prawa, które były rozpatrywane przez Sąd Najwyższy w ramach oceny zarzutów kasacyjnych, w tym przede wszystkich zarzutów, które stanowiły podstawę wyroku kasatoryjnego prowadzącego do uchylenia zaskarżonego orzeczenia (postanowienie Sądu Najwyższego z 19 grudnia 2018 r., I NSK 23/18).
Pojęcie „wykładni prawa” nie oznacza związania ogólnym „stanowiskiem Sądu Najwyższego” lub dokonaną przez ten Sąd „oceną prawną”, ponieważ pojęcia te są wyraźnie szersze od określenia „wykładnia prawa” i nie mogą być z tym ostatnim utożsamiane (wyrok Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2019r., I CSK 746/17). Jeżeli w ramach podstawy kasacyjnej wskazano całe grupy przepisów, a Sąd Najwyższy nie ustalał z osobna znaczenia każdego z nich, to trudno przyjąć, że miała miejsce „wykładnia prawa”. W takim przypadku Sąd Najwyższy dokonał jedynie ogólnej oceny prawnej. Związanie wykładnią prawa nie obejmuje poglądów prawnych, które Sąd Najwyższy wyraził poza rozpatrywaniem zarzutów kasacyjnych. Wykładnia treści przepisów prawa poprzedza zastosowanie określonych przepisów do konkretnego stanu faktycznego sprawy. Związanie wykładnią prawa nie obejmuje pojęcia związania zastosowaniem przez Sąd Najwyższy konkretnych przepisów prawa i pominięciem innych. Pojęcie „wykładni prawa” nie obejmuje „wskazań co do dalszego postępowania” sądu rozpoznającego sprawę. Związanie sądu wykładnią prawa dokonaną przez Sąd Najwyższy nie obejmuje ocen dotyczących stanu faktycznego sprawy. Sąd Najwyższy w wyroku z 21 listopada 2008 r. V CSK 191/08 wskazał, iż związanie wykładnią z mocy art. 39820 k.p.c. nie obejmuje dokonanej przez Sąd Najwyższy wykładni postanowień umowy.
Wykładnia prawa dokonana przez Sąd Najwyższy usprawiedliwia potrzebę powołania w postępowaniu przed sądem drugiej instancji nowych faktów i dowodów (uchwała Sądu Najwyższego z 19 kwietnia 2007 r., III CZP 162/06, OSNC 2008, Nr 5, poz. 47).
Związanie wykładnią prawa nie jest bezwzględne. Wykładnia prawa wynikająca z wyroku kasatoryjnego przestaje wiązać np. po podjęciu przez Sąd Najwyższy uchwały, która uzyska moc zasady prawnej, a w której została dokona odmiennej wykładni prawa niż wykładnia z wyroku kasatoryjnego (wyrok Sądu Najwyższego z 10 sierpnia 2007 r., III UK 23/07, OSNAPiUS 2008, Nr 19–20, poz. 298).
Blog