Zgodnie z art. 24 PrUpad j eżeli wniosek o ogłoszenie upadłości zgłasza wierzyciel osobisty, powinien on we wniosku uprawdopodobnić swoją wierzytelność.

 

W myśl art. 243 KPC w zw. z art. 35 PrUpad, w takim przypadku zachowanie szczegółowych przepisów o postępowaniu dowodowym nie jest konieczne, ilekroć ustawa przewiduje uprawdopodobnienie zamiast dowodu. W postanowieniu SN z 21.2.2013 r. (III CNP 2/13) wyjaśniono, że „sąd może uznać jakieś twierdzenie za uprawdopodobnione tylko wtedy, gdy nabierze przekonania, iż prawdopodobnie tak właśnie było lub jest. Strony w celu uprawdopodobnienia mogą posługiwać się zarówno środkami właściwymi dla zwykłego postępowania dowodowego (np. dokumentami, zeznaniami świadków lub opiniami biegłych), jak i środkami nieuznawanymi przez KPC za dowody (np. pisemne oświadczenia osób trzecich, surogaty dokumentów czy tzw. opinie prywatne)”. Z kolei SA w Krakowie w postanowieniu z 10.9.2012 r. (I ACz 1277/12, Legalis) przyjął, że „uprawdopodobnienie określa się niekiedy jako ułatwione postępowanie dowodowe, surogat, namiastkę dowodu nie dającą pewności, lecz tylko wiarygodność twierdzenia o jakimś fakcie. Żądanie jest uprawdopodobnione, jeżeli prima facie istnieje znaczna szansa na jego istnienie, co nie wyklucza tego, iż w świetle głębszej analizy stanu faktycznego i prawnego wyprowadzić należałoby odmienne wnioski. (…) Uprawdopodobnienie należy pojmować jako środek zastępczy dowodu w ścisłym znaczeniu, niedający pewności, a wyłącznie prawdopodobieństwo twierdzenia o jakimś fakcie i stanowi odstępstwo od ogólnej reguły dowodzenia przytaczanych faktów na korzyść tej strony, której ustawa zezwala w określonym wypadku na uprawdopodobnienie faktu, na który się powołuje zamiast udowadniania go. Uwiarygodnienie roszczenia nie wymaga zatem na tym etapie postępowania niepodważalnych dowodów na okoliczność, że roszczenie jest usprawiedliwione, a od oceny sądu zależy uznanie, czy dokonane na podstawie uprawdopodobnienia ustalenia są na tyle wiarygodne, by na tej podstawie można było uznać za uprawdopodobnione fakty, na które strona się powołuje”. W tym kontekście warto przytoczyć fragment postanowienia SN z 12.4.2001 r. (II CKN 1349/00, OSNC 2001, Nr 12, poz. 178), wydanego jeszcze na gruncie Prawa o postępowaniu układowem z 1934 r. (Dz.U. Nr 93, poz. 836) Sąd przyjął, że „wprowadzone do kodeksu postępowania cywilnego radykalne ograniczenia aktywności dowodowej sądu nie mają zastosowania w procedurze układowej”. Wobec ograniczenia ciężaru dowodowego po stronie wnioskodawcy należy dopuścić działanie sądu w sprawach dowodowych z urzędu.

 

Uprawdopodobnienie może nastąpić w oparciu np. o przedstawieniu faktury VAT, rachunku, noty obciążeniowej, umowy, itp.

 

Oczywiście jeżeli wierzyciel dysponuje oświadczeniem dłużnika o uznaniu długu, tytułem egzekucyjnym może przedstawić do akt stosowne kopie. Niemniej nie jest konieczne potwierdzenie wierzytelności przez dłużnika albo przez organ powołany do sprawowania wymiaru sprawiedliwości.

 

Sąd Najwyższy w post. z dnia 18 października 2002 r., V CKN 111/01 wyraził pogląd, że „w postępowaniu w przedmiocie ogłoszenia upadłości Sąd nie ma podstaw do badania istnienia po stronie wnioskodawcy wierzytelności przysługującej mu wobec uczestnika postępowania, bowiem przepisy upoważniają Sąd wyłącznie do ustalenia, czy wierzyciel uprawdopodobnił swoją wierzytelność.” Zob. też I. Flotyńska, Ł. Lipowicz, Pozytywne i negatywne przesłanki ogłoszenia upadłości spółek handlowych - uwagi praktyczne, cz. 2, Pr.Spółek.2011, nr 7-8, s. 66 i n., B. Sierakowski, P. Zimmerman, Sporność roszczenia a legitymacja wierzyciela do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, M.Pr.Bank, 2013, nr 10, s. 97 i n.

 

Wierzyciel nie może nadużywać swojego uprawnienia składając wniosek o ogłoszenie upadłości w złej wierze (art.34 PrUpad), tzn. wiedząc albo mogąc się z łatwością dowiedzieć, że dłużnik nie jest niewypłacalny, w celu wyrządzenia dłużnikowi szkody (np. jako delikt nieuczciwej walki konkurencyjnej). Niekiedy złożenie bezzasadnego wniosku o ogłoszenie upadłości może wyrządzić poważną szkodę dłużnikowi. Co ważne z punktu widzenia niniejszego Opracowania, samo zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości co do pozornie spornej wierzytelności nie oznacza jeszcze, że wierzyciel działał w złej wierze. Por. B.Sierakowski, P. Zimmerman, Sporność roszczenia a legitymacja wierzyciela do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, M.Pr.Bank 2013, nr 10, s. 97 i n.

 

W przypadku oddalenia wniosku o upadłość złożonego przez wierzyciela w złej wierze:

 

Po pierwsze, sąd upadłościowy obligatoryjnie obciąża wierzyciela kosztami postępowania o ogłoszenie upadłości. Skutek ten realizuje się w płaszczyźnie postępowania o ogłoszenie upadłości.

 

Po drugie, sąd upadłościowy może - fakultatywnie - nakazać wierzycielowi złożenie publicznego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Skutek ten może realizować się w płaszczyźnie postępowania o ogłoszenie upadłości.

 

Po trzecie, dłużnikowi, a także osobie trzeciej przysługuje przeciwko wierzycielowi roszczenie o naprawienie szkody. Skutek ten może być realizowany w osobnym postępowaniu. Odpowiedzialność wierzyciela – wnioskodawcy jest odpowiedzialnością deliktową, w granicach adekwatnego związku przyczynowego. Odpowiedzialność odnosi się do pełnej wysokości szkody tj. w granicach damnum emergens jak i lucrum cessans. W procesie odszkodowawczym powód powinien samoistnie wykazać winę sprawcy szkody. Osobą trzecią (poszkodowanym) może być np. akcjonariusz dłużnika.

 

Po czwarte, zgodnie z art. 234 ust. 2 p.u. po zakończeniu postępowania upadłościowego upadły może żądać od wierzyciela zwrotu kosztów postępowania, jeżeli nastąpiło uchylenie postępowania upadłościowego, a wierzyciel zgłosił wniosek o ogłoszenie upadłości w złej wierze. Należy bronić poglądu, że upadłemu przysługuje również roszczenie odszkodowawcze na zasadach ogólnych.