Upadłość a egzekucja

Postępowanie upadłościowe generalnie zastępuje indywidualne wcześniejsze postępowania egzekucyjne. Lege non distinguente zarówno sądowe i administracyjne. Interes generalny wierzycieli jest zdefiniowany przez prawo upadłościowe i w ramach tej procedury, w myśl założeń systemowych, następuje najpełniejsza realizacja sprawiedliwego użycia niewystarczających środków majątkowych na zaspokojenie ogółu wierzytelności w stosunku do dłużnika.

Postępowanie egzekucyjne dotyczące wierzytelności podlegającej zgłoszeniu do masy upadłości, wszczęte przed ogłoszeniem upadłości, ulega zawieszeniu z mocy samego prawa z chwilą ogłoszenia upadłości dłużnika. Następnie postępowanie to umarza się z mocy samego prawa po uprawomocnieniu się postanowienia o ogłoszeniu upadłości (art. 146 ust. 1 p.u.). Ustawodawca wychodzi z trafnego założenia, że postępowanie egzekucyjne i postępowanie upadłościowe co do tego samego przedmiotu nie mogą być prowadzone równolegle. Postępowanie upadłościowe określane bywa jako tzw. egzekucja generalna. Postępowanie upadłościowe przejmuje, w sposób wyłączny, funkcje syngularnych postępowań egzekucyjnym.

Sąd Najwyższy już w uchwale z 18 kwietnia 2000 r. III CZP3/00 wyraził stanowisko, że „wierzyciel, który uzyskał tytuł egzekucyjny przeciwko syndykowi masy upadłości, nie może prowadzić egzekucji sądowej z majątku masy upadłości w celu uzyskania zwrotu świadczenia pieniężnego z nieważnej umowy poręczenia zawartej z upadłym przed ogłoszeniem upadłości”. W podobnym duchu Sąd Najwyższy wypowiedział się w innej uchwale z dnia 23 stycznia 2004 r.III PZP 18/03. Zgodnie z jej treścią „w sprawie przeciwko syndykowi masy upadłości niedopuszczalne jest zabezpieczenie powództwa przez zajęcie wierzytelności na rachunku bankowym upadłego”. W wyroku Sądu Najwyższego z 21 maja 2002 r. III RN 67/01 wskazano, że po ogłoszeniu upadłości nie można przymusowo ściągać podatków należnych w związku z działalnością prowadzoną przez syndyka masy upadłości. Są one uiszczane z masy upadłości, czyli z kwot uzyskanych z likwidacji majątku.

Zgodnie z art. 146 ust. 3 p.u. po dniu ogłoszenia upadłości niedopuszczalne jest skierowanie egzekucji do majątku wchodzącego w skład masy upadłości oraz wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu lub zarządzenia zabezpieczenia na majątku upadłego, z wyjątkiem zabezpieczenia roszczeń alimentacyjnych oraz roszczeń o rentę z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci oraz o zamianę uprawnień objętych treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę.

Zakaz prowadzenie egzekucji przeciwko syndykowi ma swoje głębokie uzasadnienie systemowe i celowościowe. Postępowanie upadłościowe określane bywa jako „egzekucja uniwersalna” albo jako „egzekucja generalna” i w istocie rzeczy stanowi wiązkę postępowań egzekucyjnych albowiem ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy mieć miejsce tylko i wyłącznie w wypadku wielości wierzycieli. Jeżeli zatem postępowanie upadłościowe realizuje zbiorową funkcję egzekucyjną to nie ma możliwości przeprowadzenia „egzekucji z egzekucji”. „Dalszymi argumentami przemawiającymi za przyjęciem, że (…) nie jest możliwe prowadzenie egzekucji przeciwko masie upadłości, są - wskazane w literaturze - względy o charakterze celowościowym. Przede wszystkim należy zauważyć, że w swojej istocie postępowanie przeciwko masie, a także egzekucja prowadzona przeciwko masie jest zawsze postępowaniem i egzekucją przeciwko upadłemu. Po drugie zaś, postępowanie upadłościowe jest jedynym postępowaniem normującym dochodzenie roszczeń przeciwko upadłemu. Pojawiające się wątpliwości interpretacyjne powinno się zatem rozstrzygać na rzecz wyłączności postępowania upadłościowego. Dotyczyć to będzie także sytuacji, w której egzekwowane świadczenie zasądzone zostało wyrokiem wydanym w procesie wytoczonym przeciwko syndykowi masy upadłości”. Uchwała Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 18 kwietnia 2000 r. III CZP 3/00. Można wskazać na istnienie „zasady wyłączności postępowania upadłościowego dla dochodzenia należności od dłużnika, w stosunku do którego orzeczona została upadłość”. Syndyk masy upadłości jest organem egzekucyjnym sensu largo albowiem jego ustanowienie i funkcjonowanie opiera się o przymus państwowy. Mienie zbywane przez syndyka masy upadłości jest mieniem zbywanym za skutkiem egzekucyjnym, a z zebranych przez syndyka masy upadłości środków pieniężnych wierzyciele zaspokajani są na podstawie specjalnie przygotowanego w tym celu planu podziału. W systemie prawa egzekucyjnego dostrzegany jest problem tak zwanego „zbiegu egzekucji” i to zarówno w przypadku zbiegu egzekucji sądowej prowadzonej przez różne organy egzekucyjne jak również zbiegu egzekucji sądowej ani administracyjnej. Założenie systemowe jest takie, że nie jest dopuszczalne równoległe prowadzenie postępowań egzekucyjnych, a system prawa zapewnia normy proceduralne pozwalające rozstrzygnięcie zbiegu postępowanie egzekucyjnych. Zbieg postępowania upadłościowego i egzekucyjnego jest rozstrzygany przez ustawodawcę na poziomie regulacji ustawowej. Zbieg ten rozstrzygany jest jednoznacznie na korzyść postępowania upadłościowego. Prymat upadłości jest w pełni uzasadniony, gdyż postępowanie upadłościowe jest postępowaniem zbiorowym a egzekucja sądowa co do zasady służy celom indywidualnym. Ustawodawca nie przewiduje zatem sytuacji, której to jakiś organ miałby podejmować decyzję o prymacie albo postępowania upadłościowego albo egzekucji singularnej. Istniejące normy prawne dotyczące zaspokajania wierzytelności z masy upadłości są na tyle bezpieczne z punktu widzenia wierzyciela egzekwującego, że nie ma potrzeby wprowadzania przymusu państwowego względem syndyka masy upadłości. Należy rozważyć również okoliczność, że zaspokojenie wierzytelności do masy upadłości ma uprzywilejowany charakter względem wierzytelności do upadłego powstałych przed ogłoszeniem upadłości. Zaspokojenie przez syndyka masy upadłości wierzytelności skierowanych do masy upadłości nie następuje ani w drodze planu podziału ani w drodze planu podziału odrębnego ale w miarę wpływu stosownych sum do masy upadłości. Ustawodawca stara się zapewnić efektywność ekonomiczną procedur przymusowego zaspokojenia wierzycieli, a zatem nie byłoby uzasadnione multiplikowanie kosztów przymusowego zaspokojenia wierzycieli poprzez dopuszczenie równoległej egzekucji singularnej obok postępowania upadłościowego. Wierzyciel dysponujący wierzytelnością względem masy upadłości posiada przewidziane prawem upadłościowym instrumenty dla przeciwdziałania ewentualnym nieprawidłowościom. W szczególności może w trybie artykułu 152 prawa upadłościowego wystąpić do sędziego -komisarza o wydaniu syndykowi wskazówek, w trybie nadzoru nad syndykiem masy upadłości, co do odpowiedniego postępowania. Ponadto brak możliwości zaspokajania wierzytelności do masy upadłości może stanowić podstawę dla umorzenia postępowania upadłościowego, po umorzeniu którego mogą być wszczęte postępowania egzekucyjne.

Zakaz prowadzenie egzekucji przeciwko syndykowi masy upadłości z podmiotowego punktu widzenia charakter uniwersalny. Odnosi się do wszystkich których to może dotyczyć. Zakaz ten wiąże zatem: osobę która rości sobie wierzytelność w stosunku do masy upadłości, komornika sądowego lub organ właściwy do spraw egzekucji administracyjnej, bank do którego zostałoby skierowane niedopuszczalne zajęcie egzekucyjne, jakąkolwiek osobę trzecią, do której zostałoby skierowane niedopuszczalne zajęcie egzekucyjne (tzw. „trzeciodłużnik”), sądy, każdą inną osobę której może to dotyczyć, a w tym także pełnomocnika profesjonalnego wierzyciela i pełnomocnika profesjonalnego wierzyciela osoby trzeciej, do której zostało skierowane na zajęcie egzekucyjne

Blog