Czy powiązania personalne pomiędzy członkiem zarządu wierzyciela i dłużnika (w tym także unia personalna) wyklucza możliwość głosowania nad układem?

Przepisy o zgromadzeniu wierzycieli w celu głosowania nad układem – art. 116 PrRestr – wprowadzają dalsze ograniczenia (tj. wykraczające poza wyłączenia prawa głosu, o których mowa w art. 109 PrRestr) co do wykonywania prawa głosu. Limitowanie – w pewnych wypadkach – prawa głosu jest tradycyjną konstrukcją prawną. W przedwojennych komentarzach do prawa układowego z 1934r. zwracano uwagę na fakt, iż za ratio legis instytucji wyłączeń prawa głosu stoi potrzeba eliminowania nadużyć polegających na stronniczym głosowaniu. Zob. np. Ś. Baudouin de Courtenay. Prawo o postępowaniu układowem. Komentarz do nowych ogólno polskich przepisów o zapobieganiu upadłości. Warszawa 1935, s. 48. Pogląd ten zachowuje aktualność dla instytucji układu w postępowaniu restrukturyzacyjnym.

Analizując postanowienie Sądu Najwyższego z 11 października 2005, V CK 5/05 nie publ. (wydane na tle starego stanu prawnego, którego odpowiednikiem jest komentowany przepis) można wyciągnąć następujące wnioski ogólne co do regulacji art. 116 PrResrt.

Po pierwsze, gramatyczna wykładnia komentowanego przepisu wskazuje na zamknięty katalog wierzycieli z mocy ustawy wyłączonych od głosowania. Przepis nie zawiera bowiem takich zwrotów jak "w szczególności", "między innymi", czy podobnych, które pozwalały uznać, że wyliczenie w nim zawarte jest tylko przykładowe.

Po drugie, przepis ów ma charakter wyjątku od ogólnej zasady zgodnie z którą w zgromadzeniu, którego przedmiotem jest głosowanie nad układem biorą udział wierzyciele z prawem głosu. Przepis o charakterze wyjątku nie może być poddawany wykładni rozszerzającej.

Po trzecie, według założenia ustawodawcy przy konstrukcji komentowanego przepisu wierzytelności osób powiązanych osobiście lub kapitałowo z dłużnikiem należałoby traktować jako wierzytelności „podejrzane”, gdyż nie można wykluczyć sytuacji, w której prawdziwym motywem dla ich wykreowania mogłaby być ustawienie układu, co w praktyce byłoby niezwykle trudne do zweryfikowania. Z tej przyczyny wydaje się być zasadne nieuwzględnianie takich wierzytelności przy obliczaniu większości kapitałowej. Por. też postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 2001 r., sygn. akt II CKN 1348/00, OSNC 2001, nr 9, poz. 130.

Po czwarte, art. 116 PrRestr umieszczony jest pośród przepisów o zgromadzeniu wierzycieli. Innymi słowy w treści art. 116 PrRestr chodzi o stan rzeczy na dzień głosowania. Nie ma znaczenia stan historyczny czy stan zamierzony.

Po piąte, „prawo głosu” nie jest uprawnieniem „stałym” trwającym przez cały czas trwania postępowania restrukturyzacyjnego ale uprawnieniem wykonywanym „jednorazowo”.

Po szóste wyłączenie prawa głosu w ma miejsce tylko w przypadku ściśle określonych w ustawie powiązań korporacyjnych. # W przypadku gdy dłużnikiem jest osobowa spółka handlowa, w sprawach dotyczących układu nie mają prawa głosu: /a/ wspólnik ponoszący odpowiedzialność za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem, będący jej wierzycielem, /b/ osoby uprawnione do reprezentowania spółki. # W sprawach dotyczących układu, jeżeli dłużnikiem jest spółka handlowa, nie ma prawa głosu: a) wierzyciel będący spółką powiązaną z dłużnikiem; b) osoby upoważnione do reprezentacji spółki powiązanej z dłużnikiem; c) wierzyciel będący spółką i osoby uprawnione do jej reprezentowania, jeżeli dłużnik albo ta spółka jest spółką dominującą albo zależną w stosunku do dłużnika. # prawa głosu w sprawie dotyczącej układu nie ma również wierzyciel będący spółką kapitałową, której spółka dominująca jest również spółką dominującą dla dłużnika, oraz osoby uprawnione do jej reprezentowania; # w sprawach dotyczących układu, jeżeli dłużnikiem jest spółka kapitałowa, prawa głosu nie ma wierzyciel będący osobą fizyczną, jeżeli reprezentuje ponad 25% kapitału zakładowego spółki.

Użyty w komentowanym przepisie zwrot „spółka powiązana” należy rozumieć zgodnie z treścią art. 4 § 1 pkt 5 KSH. Zgodnie z tym przepisem przez spółkę powiązaną rozumieć należy, spółkę kapitałową, w której inna spółka handlowa albo spółdzielnia dysponuje bezpośrednio lub pośrednio co najmniej 20% głosów na zgromadzeniu wspólników albo na walnym zgromadzeniu, także jako zastawnik lub użytkownik, albo na podstawie porozumień z innymi osobami lub która posiada bezpośrednio co najmniej 20% udziałów albo akcji w innej spółce kapitałowej. Z kolei zgodnie z art. 4 § 1 pkt 4 KSH przez spółkę dominującą należy rozumieć spółkę handlową w przypadku, gdy:

a) dysponuje bezpośrednio lub pośrednio większością głosów na zgromadzeniu wspólników albo na walnym zgromadzeniu, także jako zastawnik albo użytkownik, bądź w zarządzie innej spółki kapitałowej (spółki zależnej), także na podstawie porozumień z innymi osobami, lub

b) jest uprawniona do powoływania lub odwoływania większości członków zarządu innej spółki kapitałowej (spółki zależnej) albo spółdzielni (spółdzielni zależnej), także na podstawie porozumień z innymi osobami, lub

c) jest uprawniona do powoływania lub odwoływania większości członków rady nadzorczej innej spółki kapitałowej (spółki zależnej) albo spółdzielni (spółdzielni zależnej), także na podstawie porozumień z innymi osobami, lub

d) członkowie jej zarządu stanowią więcej niż połowę członków zarządu innej spółki kapitałowej (spółki zależnej) albo spółdzielni (spółdzielni zależnej), lub

e) dysponuje bezpośrednio lub pośrednio większością głosów w spółce osobowej zależnej albo na walnym zgromadzeniu spółdzielni zależnej, także na podstawie porozumień z innymi osobami, lub

f) wywiera decydujący wpływ na działalność spółki kapitałowej zależnej albo spółdzielni zależnej (do 13.10.2022).

Blog