Szczególną instytucją w postępowaniu restrukturyzacyjnym jest tzw. układ likwidacyjny.[1] Z istoty rzeczy układ likwidacyjny – choć jego rezultat w pewnym stopniu podobny jest do rezultatu postępowania upadłościowego (obejmującego z istoty rzeczy likwidację całego majątku upadłego) - może być zawarty tylko w postępowaniu restrukturyzacyjnym. Dotyczy to zarówno przypadku, w którym zarząd mieniem dłużnika sprawuje zarządca, jak i w sytuacji zarządu sprawowanego przez dłużnika. W literaturze przedmiotu, na tle poprzedniego stanu prawnego A. Witosz charakteryzował układ likwidacyjny jako środek o egzekucyjnym charakterze.[2]

Układ likwidacyjny polega na zaspokojeniu wierzycieli poprzez likwidację majątku dłużnika. Co do zasady, majątek dłużnika jest likwidowany w sposób określony układem. Po dokonaniu likwidacji majątku dłużnika suma uzyskana ze sprzedaży majątku upadłego jest dzielona pomiędzy wierzycieli według zasad określonych w układzie. Alternatywnie majątek dłużnika może nie być sprzedawany „na zewnątrz” osobom trzecim, ale może zostać przejęty przez wierzycieli układowych dłużnika. Innymi słowy w ramach układu likwidacyjnego majątek dłużnika:

1. może zostać przejęty przez osoby trzecie na zasadzie umowy sprzedaży
2. może zostać przejęty przez wierzycieli układowych w oparciu o układ, co wykazuje podobieństwo do instytucji datio in solutum
3. może zostać częściowo przejęty przez osoby trzecie na zasadzie umowy sprzedaży, a częściowo może zostać przejęty przez wierzycieli układowych w oparciu o układ (co – jak wspomniano – wykazuje podobieństwo do instytucji datio in solutum); jest to wariant mieszany
4. może zostać zadysponowany w inny sposób określony w układzie likwidacyjnym

Układ likwidacyjny podlega wszystkim wymogom proceduralnym jak układ zwykły (restrukturyzacyjny) w szczególności w zakresie składania propozycji układowych, przyjmowania układu przez wierzycieli, zatwierdzania układu przez sąd, zakończenia postępowania restrukturyzacyjnego, zmiany i uchylenia układu. W ramach układu likwidacyjnego mają zastosowanie przepisy o podziale wierzycieli na listy celem głosowania nad układem. Dobór kategorii interesów może być motywowany np. rodzajem składników majątku dłużnika jakie mają przejąć wierzyciele (np. w sytuacji, gdy eksploatacja takich składników majątkowych wiązałaby się z posiadaniem stosownych zezwoleń administracyjnych). Propozycje układu likwidacyjnego mogą być zróżnicowane w granicach zakreślonych w przepisach ogólnych prawa restrukturyzacyjnego. W treści propozycji układowych może zostać określone, że dłużnik będzie zwolniony z zobowiązań objętych układem, które mimo likwidacji całego majątku upadłego nie zostaną zaspokojone.

Powstaje pytanie, czy jest dopuszczalne połączenie w jednym postępowaniu restrukturyzacyjnym propozycji zaspokojenia wierzycieli poprzez likwidację części majątku upadłego i „zwykłych” propozycji układowych. W ramach takiego hybrydalnego układu możliwe jest dokonanie restrukturyzacji dłużnika poprzez przekazanie wierzycielom, w zamian za umorzenie ich wierzytelności, majątku faktycznie nieprodukcyjnego (np. nieruchomości), z którym związane są istotne ciężary finansowe. Układ, który nie wiąże się z likwidacją całego majątku upadłego nie jest jednak układem likwidacyjnym. W literaturze przedmiotu A. Witosz, przyjął, że „w przypadku układu likwidacyjnego może mieć miejsce przejęcie tylko całego majątku upadłego, nie zaś jedynie jego części. Dopuszczenie odmiennej możliwości stanowiłoby bowiem zaprzeczenie istoty układu likwidacyjnego”. [3]

Układ likwidacyjny ma sens w przypadku gdy dłużnik nie jest zainteresowany kontynuowaniem swojej działalności. W przypadku układu restrukturyzacyjnego spłata zobowiązań najczęściej następuje ze środków wygenerowanych z dalszego prowadzenia działalności. Układ likwidacyjny przewiduje natomiast zaspokojenie z istniejącego majątku. Dodatkowe trudności prawne w przypadku układu likwidacyjnego wiążą się z faktem prowadzenia działalności gospodarczej przez dłużnika w toku postępowania. W tym przypadku powstaje bowiem problem zaspokojenia wierzycieli pozaukładowych.

Przepisy o układzie likwidacyjnym nie dają czytelnych wskazówek co do sytuacji prawnej wierzycieli nie objętych układem. Z jednej strony trudno podnieść, iż wierzyciele układowi mogą decydować o pozycji wierzycieli pozaukładowych, którym ustawa nie dała żadnego instrumentu do wpływania na treść i przyjęcie układu. Z drugiej strony trudno uznać, iż cały majątek dłużnika może być przeznaczony na zaspokojenie tylko i wyłącznie wierzycieli układowych.

Powstaje pytanie o los wierzytelności układowych nie zaspokojonych w wyniku likwidacji majątku. Należy przyjąć, że dopuszczalna jest klauzula układowa przewidująca umorzenie wierzytelności nie zaspokojonych poprzez likwidację majątku dłużnika. W braku takiej klauzuli – jak należałoby przyjąć – skutek umorzenia niezaspokojonych wierzytelności nie następuje z mocy samego prawa. Zagadnienie to może być jednak sporne.

O sposobie przeprowadzenia likwidacji majątku dłużnika rozstrzyga układ. Na skutek układu likwidacyjnego likwidacja majątku dłużnika może być prowadzona w różny sposób. Ustawodawca nie wprowadza zamkniętego katalogu sposobów likwidacji majątku dłużnika.

Należy bronić poglądu, że pomimo formalnego i merytorycznego oddzielenia prawa restrukturyzacyjnego i upadłościowego likwidacja może być prowadzona w oparciu o odpowiednio stosowane przepisy Prawa upadłościowego o likwidacji masy upadłości, to jest w oparciu o art. 306 – 334 p.u.[4] Przy czym sprzedaż dokonana w wykonaniu układu likwidacyjnego nie ma skutków sprzedaży egzekucyjnej. W istocie rzeczy likwidacja prowadzona według przepisów o likwidacji masy upadłości dotyczy tylko sposobu sprzedaży, tj. sprzedaży w drodze publicznego przetargu (aukcji) czy też sprzedaży z wolnej ręki.

Układ likwidacyjny może polegać na sprzedaży składników majątku dłużnika czy nawet przedsiębiorstwa dłużnika. Sprzedaż podlega – co do zasady – reżimowi art. 535 i n. KC. Zgodnie z komentowanym przepisem sprzedaż dokonana w wykonaniu układu likwidacyjnego nie ma skutków sprzedaży egzekucyjnej.

Wyjaśnić należy, że zgodnie z zasadą ogólną wyrażoną w treści art. 313 ust. 1 zd. 1 p.u. sprzedaż dokonana w postępowaniu upadłościowym ma skutki sprzedaży egzekucyjnej. Prawo upadłościowe bazuje w tym zakresie na regulacji prawa egzekucyjnego. Między innymi ta okoliczność pozwala na wyciągnięcie wniosku, że upadłość jest egzekucją uniwersalną (generalną). Skutki sprzedaży dokonanej w postępowaniu upadłościowym podlegają zatem normom: po pierwsze, prawa upadłościowego, jak również, po drugie, prawa egzekucyjnego (w zasadzie tzw. egzekucji sądowej z uwagi na miejsce w systemie prawa ustawy Prawo upadłościowe ustawy Kodeks postępowania cywilnego), w zakresie nie uregulowanym w prawie upadłościowym. W dalszej kolejności zwrócić należy uwagę na okoliczność, że reżim prawny skutków sprzedaży dokonanej w postępowaniu upadłościowym jest uzależniony od przedmiotu sprzedaży. W konsekwencji należy osobno rozważyć zagadnienie skutków sprzedaży w postępowaniu upadłościowym ruchomości, nieruchomości, przedsiębiorstwa, wierzytelności i praw majątkowych.[5]

Likwidacja dokonywana w ramach układu likwidacyjnego nie narusza praw oraz skutków ujawnienia praw i roszczeń osobistych, ciążących na składnikach majątku dłużnika.

Blog