TSUE w wyroku z dnia 4 października 2018 r. w sprawie C‑337/17 orzekł, że skarga pauliańska za pomocą której wierzyciel z tytułu wierzytelności wywodzonej z umowy dochodzi uznania za bezskuteczną w stosunku do siebie czynności, którą uważa za dokonaną z jego pokrzywdzeniem, i która polega na zbyciu przez jego dłużnika składnika majątku na rzecz osoby trzeciej – jest objęta zakresem zastosowania podstawy tzw. szczególnej jurysdykcji międzynarodowej ustanowionej w art. 7 pkt 1 lit. a) rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych. Zgodnie z tym rozporządzeniem osoba, która ma miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium państwa członkowskiego, może być pozwana w innym państwie członkowskim w sprawach dotyczących umowy – przed sądy miejsca wykonania danego zobowiązania.

Oznacza to, że jeżeli wierzytelność z umowy nie może zostać zrealizowana w Polsce gdyż dłużnik zbył majątek z pokrzywdzeniem wierzyciela na rzecz osoby zagranicznej, to ta osoba zagraniczna może zostać pozwana ze skargi pauliańskiej w Polsce.

Zdaniem TSUE jurysdykcja oparta na łączniku miejsca zamieszkania lub siedziby pozwanego "powinna – jak zostało stwierdzone w motywie 16 rozporządzenia 1215/2012 – zostać uzupełniona jurysdykcją opartą na innych łącznikach, które powinny zostać dopuszczone ze względu na ścisły związek pomiędzy sądem a sporem prawnym lub w interesie prawidłowego sprawowania wymiaru sprawiedliwości. Przepisy o jurysdykcji szczególnej należy jednakże interpretować w sposób ścisły, nie pozwalając na wykładnię wykraczającą poza przypadki wyraźnie przewidziane w rzeczonym rozporządzeniu (wyrok z dnia 14 lipca 2016 r., Granarolo, C‑196/15, EU:C:2016:559, pkt 18 i przytoczone tam orzecznictwo)."

TSUE dokonał następującej analizy istoty skargi pauliańskiej:

• „Skarga pauliańska opera się na wierzytelności, a więc prawie osobistym przysługującym wierzycielowi wobec jego dłużnika i ma ona na celu utrzymanie gwarancji zaspokojenia wierzyciela, jaką dla wierzyciela stanowi majątek dłużnika (wyroki: z dnia 10 stycznia 1990 r., Reichert i Kockler, C‑115/88, EU:C:1990:3, pkt 12; a także z dnia 26 marca 1992 r., Reichert i Kockler, C‑261/90, EU:C:1992:149, pkt 17).”
• „Skarga pauliańska chroni interesy wierzyciela, m.in. umożliwiając przeprowadzenie następującej później egzekucji zobowiązań dłużnika (wyrok z dnia 26 marca 1992 r., Reichert i Kockler, C‑261/90, EU:C:1992:149, pkt 28).”
• „Za pomocą skargi pauliańskiej wierzyciel zmierza bowiem do uzyskania stwierdzenia, że zbycie przez dłużnika aktywów na rzecz osoby trzeciej spowodowało uszczerbek dla jego praw, wywodzonych przez niego z faktu zawarcia wiążącej umowy i skorelowanych z dobrowolnie podjętymi przez jego dłużnika zobowiązaniami. Powodem wytoczenia tego rodzaju powództwa jest zatem w istocie uchybienie zobowiązaniom, jakie dłużnik podjął wobec wierzyciela.”
• „skarga pauliańska, jeżeli jest wytoczona w oparciu o wierzytelność stanowiącą owoc zobowiązań podjętych poprzez zawarcie umowy, jest objęta zakresem pojęcia >spraw dotyczących umowy< w rozumieniu nadanym temu pojęciu w orzecznictwie przywołanym w pkt 39 niniejszego wyroku. Trzeba więc, by jurysdykcja oparta na łączniku miejsca zamieszkania lub siedziby pozwanego została uzupełniona jurysdykcją przewidzianą przez art. 7 pkt 1 lit. a) rozporządzenia nr 1215/2012, która to konstrukcja odpowiada – ze względu na oparcie stosunków łączących wierzyciela i dłużnika na zawartej przez nich umowie – zarówno wymogowi pewności prawa i przewidywalności przepisów o jurysdykcji, jak i celowi związanemu z prawidłowym administrowaniem wymiarem sprawiedliwości.”
• „Gdyby było inaczej, wierzyciel byłby zmuszony do wytoczenia swojego powództwa przed sądem miejsca zamieszkania lub siedziby pozwanego, która to jurysdykcja, przewidziana w art. 4 ust. 1 rozporządzenia nr 1215/2012, mogłaby w danym wypadku być pozbawiona jakiegokolwiek związku z miejscem wykonywania zobowiązań wobec wierzyciela przez dłużnika.”
• Wniosków TSUE nie zmienia fakt, że „powództwo zostaje wytoczone przeciwko osobie trzeciej a nie przeciwko dłużnikowi. W tym kontekście należy przypomnieć, że zasada jurysdykcji szczególnej w sprawach dotyczących umowy, przewidziana w art. 7 pkt 1 lit. a) rozporządzenia nr 1215/2012, nawiązuje do przyczyny wytoczenia powództwa, a nie do tożsamości stron (zob. podobnie wyrok z dnia 7 marca 2018 r., flightright i in., C‑274/16, C‑447/16 i C‑448/16, EU:C:2018:160, pkt 61 i przytoczone tam orzecznictwo).”

Blog