Trybunał Konstytucyjny wyroku z dnia 12 kwietnia 2023 roku uznał za sprzeczny z konstytucją artykuł 299 kodeksu spółek handlowych w takim zakresie w jakim nie przewiduje możliwości aby pozwany były członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością uwolnił się od odpowiedzialności poprzez wykazanie że stwierdzona prawomocnym orzeczeniem wierzytelność na podstawie której wszczęto w stosunku do spółki bezskuteczną egzekucję, nie istnieje. Przy tym chodzi tu o postępowanie, które wszczęto po dacie utraty przez członka zarządu spółki statusu piastun organu. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego taka treść artykuł 299 kodeksu spółek handlowych jest niezgodna z artykułem 45 ustępem pierwszym i artykułem 77 ustępem 2 konstytucji.

Na bazie tego orzeczenia nasuwają się pewne wnioski. Przede wszystkim czy Trybunał tak może? W istocie rzeczy rozstrzygnięcie Trybunału Konstytucyjnego prowadzi do przyznania trybunałowi roli ustawodawcy negatywnego. Na podstawie wyroku Trybunał Konstytucyjny dokonuje przeobrażenia treści przepisu prawa handlowego. Problem ten należy pozostawić do oceny przede wszystkim prawnikom-konstytucjonalistom.

Niemniej nie jest zresztą takie jednoznaczne czy rzeczywiście jest tak, że przepis artykułu 299 kodeksu spółek handlowych uniemożliwia członkowi zarządu powołanie się nieistnienie wierzytelności w stosunku do spółki? Niewątpliwie zakazu takiego nie można odnaleźć w sferze werbalnej przepisu. Nie ma w nim przecież zwrotu „ niedopuszczalne jest dowodzenie przez członka zarządu nieistnienia wierzytelności”. Nie ma również zwrotu bliskoznacznego.

Przy przyjęciu koncepcji, że artykuł 299 kodeksu spółek handlowych Jest odpowiedzialnością za zobowiązania spółki, tu nie może on dotyczy odpowiedzialności za zobowiązanie nieistniejące. Jeżeli przyjąć odszkodowawczy charakter odpowiedzialności cywilnej członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, to jeżeli nie istnieje wierzytelność, to nie zachodzi żadna szkoda.

Koncepcja odnosząca się do z braku możliwości zakwestionowania przez członka zarządu istnienia wierzytelności w stosunku do spółki jest wynikiem wykładni dokonanej przez orzecznictwo artykułu 299 kodeksu spółek handlowych. Wspomniana interpretacja stała się chyba aksjomatem wykładniczym skoro Trybunał Konstytucyjny dostrzegł w tym przepisie treść jaką wskazał w treści swojego wyroku. Proces pomiędzy wierzycielem a spółką jest sprawą, w której urzędujący członek zarządu spółki kapitałowej nie jest stroną tego procesu.

Kolejna kwestia wiążąca się z orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego dotyczy wpływu tego wyroku na treść przepisów ordynacji podatkowej o odpowiedzialności osób trzecich - członków zarządu za zaległości podatkowe spółki kapitałowej. Dana regulacja normatywna jeżeli jest sprzeczna z konstytucją to jej odpowiednik powinien dzielić podobny los. Nie może być, że coś jest sprzeczne z konstytucją w kodeksie spółek handlowych a podobna regulacja w prawie podatkowym miałaby być z nią zgodna.

Blog