Transakcje mające za przedmiot przedsiębiorstwo

Transakcje mające za przedmiot przedsiębiorstwo należą do najbardziej skomplikowanych w obrocie gospodarczym z uwagi na „rozległość” przedmiotu transakcji.

Przedsiębiorstwo charakteryzuje się następującymi cechami. Po pierwsze, przedsiębiorstwo stanowi pojęciowo kategorię zbiorową. Po drugie, składniki przedsiębiorstwa mają charakter zróżnicowany. Po trzecie, wśród owych składników można wyróżnić główne, które indywidualizują przedsiębiorstwo i mogą być przedmiotem obrotu tylko łącznie z nim oraz składniki, które mogą być przedmiotem samodzielnego przedmiotu. Po czwarte, składniki przedsiębiorstwa tworzą zorganizowaną całość. Po piąte, przedsiębiorstwo w znaczeniu przedmiotowym może przynosić pożytki (art. 53 k.c.). Po szóste, kształt przedsiębiorstwa nie jest stały, przeciwnie podlega on ciągłym zmianom. Po siódme, wartość przedsiębiorstwa nie stanowi tylko sumarycznej wartości jego pojedynczych składników.

Przedsiębiorstwo, jako przedmiot stosunków prawnych nie jest rzeczą w rozumieniu art. 45 k.c., zgodnie z którym rzeczami w rozumieniu kodeksu cywilnego są tylko przedmioty materialne. Tymczasem w skład przedsiębiorstwa wchodzą nie tylko przedmioty materialne. Z podobnych przyczyn nie można traktować przedsiębiorstwa jako sui generis rzeczy.

Przedsiębiorstwa nie można traktować jako rzeczy zbiorowej czy zbioru praw (universitatis rerum, universitatis iuris) z uwagi na aspekt funkcjonalny, tzn. przeznaczenie przedsiębiorstwa do realizacji zadań gospodarczych.

Trudna do obrony, w świetle treści art. 55[1] k.c., wydaje się koncepcja przedsiębiorstwa jako dobra niematerialnego, jednak ma ona swoich zwolenników.

W piśmiennictwie przyjmuje się, że „przedsiębiorstwo stanowi przedmiot (jeden, samodzielny, odrębny), w stosunku do którego jego dysponentowi przysługuje bezwzględne prawo podmiotowe o charakterze majątkowym («własność przedsiębiorstwa», «własność do przedsiębiorstwa», «własność na przedsiębiorstwie»). Prawo to wchodzi w skład mienia (art. 44 k.c.) i stanowi własność tak w sensie konstytucyjnym, jak i w znaczeniu ekonomicznym”. Podkreśla się również, że przedsiębiorstwo stanowi odrębny przedmiot stosunków cywilnoprawnych, który jest zbiorem, w skład którego wchodzą nie tylko rzeczy. W konsekwencji wyciąga się wniosek, że prawo do przedsiębiorstwa nie może stanowić prawa własności sensu stricto w rozumieniu art. 140 k.c. Przy czym nauka prawa cywilnego „wskazuje [...] na zasadność tworzenia wzorowanego na własności prawa bezwzględnego do przedsiębiorstwa”. Prawo do przedsiębiorstwa, to zatem prawo podobne do prawa własności.

Blog