Niekonstytucyjność przepisu art. 131a Prawa upadłościowego
Zgodnie z art. 131a Prawa upadłościowego jeżeli upadłość ogłoszono w wyniku rozpoznania wniosku o ogłoszenie upadłości złożonego nie później niż w terminie 3 miesięcy od dnia zakończenia postępowania restrukturyzacyjnego albo uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu postępowania restrukturyzacyjnego, przez dzień złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, o którym mowa w art. 127–130 Prawa upadłościowego rozumie się dzień złożenia wniosku restrukturyzacyjnego.
Ustawodawca – w drodze nowelizacji - faktycznie wydłuża zatem okres czasu, w którym dokonana przez dłużnika czynność może zostać uznana za bezskuteczną z mocy prawa (art. 127, 128a p.u.) albo na mocy orzeczenia sędziego-komisarza (art. 129, 130 p.u.). Przy czym, wobec regulacji art. 131a p.u., ex ante nie można określić jak długo może trwać stan dla ubezskutecznienia czynności dłużnika.
Powstają zatem uzasadnione wątpliwości co do konstytucyjności przepisu art. 131a p.u. w szczególności w takim zakresie w jakim „dubluje” on tzw. okres ochronny wobec regulacji prawa restrukturyzacyjnego w odniesieniu do czynności bezskutecznych wobec masy sanacyjnej
Czy regulacja art. 131a p.u. była niezbędna, jeżeli przepisy o postępowaniu sanacyjnym przewidywały regulację bezskuteczności czynności względem masy sanacyjnej, a otwarcie restrukturyzacji nie uchybiają możliwości dochodzenia indywidualnych roszczeń pauliańskich przez wierzycieli w stosunku do osób trzecich? Można mieć tu uzasadnione wątpliwości.
Istotne wątpliwości pojawiają się w zakresie zgodności art. 131a p.u. z konstytucyjną zasadą równości wobec prawa (art. 32 ust. 1 Konstytucji). W przypadku gdy strona transakcji jest uczestnikiem postępowania sanacyjnego a następnie postępowania upadłościowego, wówczas sytuacja prawna stron transakcji (a w tym tzw. osoby trzeciej) jest gorsza, niż wówczas gdy strona transakcji jest uczestnikiem innego postępowania restrukturyzacyjnego niż sanacyjne, a następnie jest uczestnikiem postępowania upadłościowego. W tym pierwszym przypadku albo może dwukrotnie dojść do automatycznego (bo z mocy prawa) ubezskutecznienia czynności dokonanej przez upadłego albo dwukrotnie może pojawić się możliwość orzeczenia o bezskuteczności czynności przez sędziego-komisarza.
Istnieją istotne wątpliwości w zakresie zgodności art. 131a p.u. z konstytucyjną zasadą pewności prawa. Naruszeniem wymagań konstytucyjnych dotyczących poprawnej legislacji jest m.in. niejasne i nieprecyzyjne sformułowanie przepisów prawa. W przypadku gdy strona transakcji jest uczestnikiem postępowania sanacyjnego, a następnie postępowania upadłościowego nie można z góry oznaczyć czasu, w którym czynność może być ubezskuteczniona. Ma to istotne znaczenie w kontekście przewlekłości w prowadzeniu spraw restrukturyzacyjnych. Osoba trzecia nie ma wpływu na tempo przebiegu postępowania restrukturyzacyjnego
Przepis art. 131a p.u. nie zawiera terminu ad quem po upływie którego nie można żądać dochodzenia roszczeń. Zgodnie z art. 132 ust. 3 p.u. nie można żądać uznania czynności za bezskuteczną po upływie dwóch lat od dnia ogłoszenia upadłości, „chyba że na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego uprawnienie to wygasło wcześniej”. W przypadkach, o których mowa w art. 127 – 130 p.u. nie można żądać uznania czynności za bezskuteczną po upływie dwóch lat od dnia ogłoszenia upadłości.
W praktyce niektóre postępowania sanacyjne trwają nawet po kilka lat. Długi bywa czas rozpoznawania wniosków. Kodeks cywilny określa uprawnienie do dochodzenia roszczeń pauliańskich, w sytuacjach w nim przewidzianych, w wymiarze pięciu lat (art. 534 k.c.). Hipotetycznie pomiędzy okresem roku czasu przed złożeniem wniosku restrukturyzacyjnego a datą ogłoszenia upadłości może upłynąć więcej niż 5 lat. Możliwe jest zatem – w oparciu o art. 131 a p.u. - przekroczenie terminów dla zaskarżenia czynności z pokrzywdzeniem wierzycieli określonych w kodeksie cywilnym.
Pojawiają się wątpliwości co do zgodności art. 131a p.u. z konstytucyjną zasadą proporcjonalności, stanowiącą część składową zasady państwa prawnego (art. 2 Konstytucji). W przypadku gdy strona transakcji jest uczestnikiem postępowania sanacyjnego a następnie postępowania upadłościowego pomiędzy datą czynności, a dopuszczalną datą ubezskutecznienia może upłynąć stosunkowo długi okres czasu. Bezskuteczność czynności z mocy prawa i uproszczony sposób dochodzenia roszczeń z tego tytułu to daleko idąca ingerencja w stosunki prywatnoprawne. Tymczasem przepisy, do których odnosi się art. 131a p.u. przewidują m.in. bezskuteczność czynności z mocy prawa. Sprzeczne z zasadą proporcjonalności jest stworzenie możliwości powstania bezskuteczności z mocy prawa po upływie bardzo długiego okresu czasu jak również rozpoznawanie tego typu spraw w uproszczonym trybie, poza kontradyktoryjnym procesem.
Blog