Dotychczasowy dorobek prawa Unii Europejskiej[1] w zakresie ponadnarodowych, prywatnoprawnych[2] form organizacyjno-prawnych obejmuje następujące rodzaje podmiotów, stosunkowo szeroko opisywanych w polskiej literaturze przedmiotu: europejskie zgrupowanie interesów gospodarczych (EZIG)[3], spółkę europejską (SE)[4] i spółdzielnię europejską (SCE)[5]. Ponadnarodowe struktury prawne, z teoretycznego punktu widzenia, stanowią alternatywę wobec krajowych form organizacyjno – prawnych, a zatem powinny być instrumentem służącym do dalszego scalania wspólnego rynku.[6]
Swoisty eksperyment prawny polegający na wprowadzeniu do obrotu prywatnoprawnego instytucji supranarodowych podlega w nauce prawa bardzo różnym ocenom, w szczególności w perspektywie wniosków płynących ze stopnia wykorzystania tych instytucji w praktyce.
Niemniej lista ponadnarodowych podmiotów prawa prywatnego nie została zamknięta. Wśród kolejnych propozycji regulacji prawnej znajduje się koncepcja fundacji europejskiej czy stowarzyszenia europejskiego.[7] Na swoją regulację normatywną nadal oczekuje tzw. europejska spółka prywatna (ESP),[8] niezależnie od przeobrażeń konstrukcyjnych jakie dotykają w wielu krajach Unii Europejskiej spółki będące odpowiednikiem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (liberalizacja regulacji prawnej).[9]
Europejska spółka prywatna byłaby uniwersalnym odpowiednikiem spółek narodowych, podobnych w swej konstrukcji do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, i mogłaby z nią w przyszłości konkurować.[10] Na marginesie podnieść należy że EZIG czerpie inspirację z konstrukcji narodowej groupement d’interet economique[11], a SE z konstrukcji spółki akcyjnej. Prace nad konstrukcją europejskiej spółki prywatnej, prowadzone od wielu lat[12], które zaowocowały konkretną propozycją rozwiązań[13], zostały jednak ostatnio wstrzymane[14] i, jak się przynajmniej wydaje, niestety brak jest obecnie woli politycznej dla ich sfinalizowania. Niemniej europejska spółka prywatna cały czas wydaje się być konstrukcją potrzebną dla praktyki obrotu gospodarczego, w szczególności dla sektora małych i średnich przedsiębiorstw.[15] ESP zapełniłaby istniejącą lukę w „ofercie” ponadnarodowych konstrukcji prawnych. Niemniej prace nad wdrożeniem ESP nie są kontynuowane.
[1] Na temat problematyki źródeł europejskiego prawa spółek, zob. np. J. Napierała, w: System prawa prywatnego, Prawo spółek kapitałowych, pod red. S. Sołtysińskiego, t. 17 A, Warszawa 2010, s. 48, A. Opalski, Europejskie prawo spółek, Warszawa 2010, s. 36 i n., K. Sobczak, w: Europejskie prawo gospodarcze w działalności przedsiębiorstw, pod red. K. Sobczaka, Warszawa 2002, s. 32 i n., T. Włudyka, w: L. Smith, C. de Cussy, Ch. Taylor, T. Włudyka, Prawo spółek w Republice Federalnej Niemiec, Wielkiej Brytanii, Francji i Włoszech, Kraków 2000, s. 13 i n., L. Siwik, Odpowiedzialność zarządzających za zobowiązania Europejskiego Zgrupowania Interesów Gospodarczych i Spółki Europejskiej, Warszawa 2011, s. 5 i n.
[2] Na temat zagadnień prawa prywatnego w Unii Europejskiej zob. np. U. Drobnig, Private Law in the European Union, Forum Internationale, 1996, nr 22, s. 3 i n., T. Pajor, w: System prawa prywatnego, Prawo cywilne – część ogólna, pod red. M. Safjana, t. 1, Warszawa 2007, s. 252 I n.
[3] Na temat europejskiego zgrupowania interesów gospodarczych zob. np. J. Napierała, w: System…, s. 106, I. Hykawy, Europejskie Ugrupowanie Interesów Gospodarczych – nowa formuła współpracy gospodarczej w prawie wspólnotowym, w: Prawo Wspólnot Europejskich a prawo polskie. Prawo Gospodarcze, Warszawa 2002, s. 269 i n., A. Kidyba, Prawo handlowe, wyd. 11, Warszawa 2009, s. 542 i n., P. Behrens, w: Prawo gospodarcze Unii Europejskiej, pod red. M. A. Dausesa, Warszawa 1999, s. 525 i n., A. Tynel, J. Funk, W. Chwalej, Międzynarodowe prawo handlowe, pod red. M. Pazdana, Warszawa 2002, s. 56, A. Opalski, Europejskie…, s. 574 i n., K. Oplustil, Spółka europejska i europejskie zgrupowanie interesów gospodarczych, Warszawa 2005, s. 101 i n., A. Witosz, Konstrukcja europejskiego zgrupowania interesów gospodarczych w prawie polskim i niemieckim, Prawo Spółek 2007, nr 1, s. 14 i n., R. Lewandowski, Europejskie Ugrupowanie Interesów Gospodarczych. Komentarz, wyd. 2, Warszawa 2008, R. Stefanicki, Europejskie Zgrupowanie Interesów Gospodarczych – wybrane zagadnienia, Monitor Prawniczy 2005, nr 18, s. 887 i n., R. Adamus, Europejskie zgrupowanie interesów gospodarczych, Prawo Spółek z 2002r., nr 11, s. 32 i n., R. Adamus, Europejskie zgrupowanie interesów gospodarczych, Europejski Przegląd Sądowy 2004, nr 2, s. 117 i n., R. Adamus, Europejskie zgrupowanie interesów gospodarczych z siedzibą w Polsce, Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego 2005, nr 9, s. 5 i n., R. Adamus, Europejskie Zgrupowanie Interesów Gospodarczych. Komentarz, Bydgoszcz- Katowice 2006, R. Adamus, Europejskie zgrupowanie interesów gospodarczych jako forum do międzynarodowej współpracy pomiędzy osobami wykonującymi wolne zawody prawnicze, Radca Prawny 2007, nr 2, s. 102 i n.
[4] Na temat spółki europejskiej zob. np. J. Napierała, w: System…, s. 107, A. Kidyba…, Prawo…, s. 552, A. Szumański, Spółka europejska, Kwartalnik Prawa Prywatnego 1997, nr 2, s. 249 i n., A. Cieśliński, Wspólnotowe prawo gospodarcze, Warszawa 2003, s. 259 i n., T. Włudyka, Europejskie Zgrupowanie Interesów Gospodarczych i Spółka Europejska, Kraków 2000, s. 33 i n., K. Oplustil, Europejska spółka akcyjna. Teksty aktów prawnych z omówieniem, Warszawa 2002, K. Oplustil, Europejska spółka akcyjna (Societas Europaea) i jej wpływ na polskie prawo spółek, Rejent 3004, nr 3-4, s. 180 i n., K. Oplustil, A. Rachwał, Wprowadzenie Europejskiej Spółki Akcyjnej do prawa polskiego, Kwartalnik Prawa Prywatnego, 2003, nr 3, s. 649 i n., J. Loranc, Spółka europejska a przepisy polskie, Rejent 2001, nr 11, s. 114 i n., K. Niedzielska, Europejska spółka akcyjna. Założenie. Funkcjonowanie. Likwidacja, Warszawa 2005, K. Bilewska, Spółka europejska, Warszawa 2006
[5] Na temat spółdzielni europejskiej zob. np. J. Napierała, w: System…, s. 112, A. Kidyba, Prawo…, s. 620 i n., R. Skubisz, M. Trzebiatowski, Spółdzielnia europejska. Charakterystyka ogólna, Kwartalnik Prawa Prywatnego 2003, z. 3, s. 531 i n., R. Trzaskowski, Spółdzielnia europejska, Warszawa 2004, E. Marszałkowska – Krześ, Spółdzielnia europejska – ogólny zarys, w: Kodeks spółek handlowych po pięciu latach, pod red. J. Frąckowiaka, Wrocław 2006, s. 122 i n., H. Cioch, Spółdzielnia europejska jako nowy rodzaj spółdzielni szczebla podstawowego, Rejent 2006, nr 12, s. 9 i n., A. Koniewicz, Spółdzielnia Europejska – European Cooperative Society, Przegląd Prawa Handlowego 2007, nr 4, s. 34 i n., P. Zakrzewski, Spółdzielnia europejska jako nowy typ osoby prawnej, Kwartalnik Prawa Prywatnego, 2008, z. 1, s. 5 i n.
[6] Zob. np. T. Baums, S. Sołtysiński, Projekt europejskiej ustawy modelowej o spółkach, Przegląd Prawa Handlowego, 2009, nr 1, s. 4, D. Komo, Ch. Villiers, Are trends in European company law threatening industrial democracy? European Law Review, 2009, nr 4, s. 175 i n., L. Siwik, Odpowiedzialność zarządzających…, s. 9 i n.
[7] J. Napierała, w: Prawo spółek handlowych, pod red. S. Włodyki, t. 2B, Warszawa 2007, s. 1130, A. Cieśliński, Wspólnotowe…, s. 265 i n.
[8] Na temat projektu regulacji europejskiej spółki prywatnej zob. np. J. Napierała, w: System…, s. 102, A. Opalski, Europejskie…, s. 604 i n., K. Oplustil, Europejska spółka prywatna – nowy typ spółki w prawie europejskim, Przegląd Prawa Handlowego 2000, nr 3. s. 9 i n., K. Bilewska, Europejska spółka prywatna, Kwartalnik Prawa Prywatnego 2007, z. 3 s. 709 i n., W. Klyta, Spółki kapitałowe w prawie europejskim, Kwartalnik Prawa Prywatnego, 2000, z. 4, s. 781 i n., P. Nazaruk, Koncepcja Europejskiej Spółki Prywatnej, Prawo Spółek 2005, nr 6, s. 28 i n., B. Makowicz, Przyszła pora na poważne zmiany – Societas Privata Europaea (Europejska Spółka Prywatna), Monitor Prawniczy 2008, nr 23, s. 1239 i n., A. Radwan, Europejska Spółka Prywatna – o uwarunkowaniach prawno – ekonomicznych i potrzebie wprowadzenia nowej paneuropejskiej formy prawnej dla małych średnich przedsiębiorstw, Monitor Prawniczy, 2006, nr 11, s. 589 i n., T. Drygala, Ewolucja, stan obecny i perspektywy rozwoju europejskiego prawa spółek, w: Europejskie prawo spółek, t. I, Instytucje prawne dyrektywy kapitałowej, pod red. M. Cejmera, J. Napierały, T. Sójki, Zakamycze 2004, s. 25, L. Siwik, Odpowiedzialność zarządzających…, s. 19 i n., A. Radwan, European Private Company and the Regulatory Landscape in the EU – An Introductory Note, European Business Law Review, 2007, s. 769 i n., Ch. Teichmann, The European Private Company, European Company Law, 2004, nr 4, s. 162 i n., P. Hommelhoff, The European Private Company Before its Pending Legislative Birth, German Law Journal, 2008, t. 9, nr 6, s. 799 i n., Report of the High Level Group of Company Law Experts on a Modern Regulatory Framework for Company Law in Europe, Bruksela 4 listopada 2002 (w Instytucie Allerhanda w Krakowie), Opinion of the European Economic and Social Committee on a European Company Statute for SMEs (Own-initiative opinion), Bruksela 21 marca 2002 (w Instytucie Allerhanda w Krakowie)
[9] Zob. np. M. Luter, Reforma GmbH w Niemczech, Monitor Prawniczy 2008, nr 23, s. 1266 i n.
[10] A. Opalski, Europejska…, s. 604 i n., K. Oplustil, P. Wiórek, Aktualne tendencje w europejskim prawie spółek – orzecznictwo ETS i planowane działania prawotwórcze, Przegląd Prawa Handlowego 2004, nr 5, s. 7, J. Napierała, w: System…, s. 102, P. Hommelhoff, The European…, s. 801, Report of the High Level Group…, s. 113, L. Siwik, Odpowiedzialność zarządzających…, s. 17
[11] Zob. szerzej A. Batoryna, Groupement d’interet economique jako pierwowzór europejskiego zgrupowania interesów gospodarczych, Jurysta 2012, nr 7-8, s. 62 i n.
[12] Na temat genezy koncepcji europejskiej spółki prywatnej zob. np. K. Bilewska, Europejska…, s. 709 i n., K. Oplustil, Europejska spółka…., s. 10, P. Nazaruk, Koncepcja Europejskiej…, s. 28, P. Hommelhoff, The European…, s. 799, A. Radwan, European Private…, s. 769, Report of the High Level Group…, s. 113 – 114
[13] B. Makowicz, Przyszła pora…, s. 1239, K. Bilewska, Europejska…, s. 711, P. Nazaruk, Koncepcja Europejskiej…, s. 29, Tekst propozycji rozporządzenia w sprawie ESP dostępny jest na stronie internetowej http://www.etudes.ccip.fr/dossiers/spe/index.html
[14] A. Opalski, Europejskie…, s. 608
[15] Przyczyny dla których konstrukcja ESP powinna zostać sfinalizowana szczegółowo omawiają: K. Bilewska, Europejska…, s. 712, B. Makowicz, Przyszła pora…, s. 1240, A. Radwan, Europejska Spółka …., s. 589 i n., K. Oplustil, Europejska spółka…., s. 10, P. Nazaruk, Koncepcja Europejskiej…, s. 28, P. Hommelhoff, The European…, s. 800 i n., Ch. Teichmann, The European…, s. 162 i n., Opinion of the European Economic…, s. 1 i n., A. Radwan, European Private…, s. 770, Report of the High Level Group…, s. 113 i n., L. Siwik, Odpowiedzialność zarządzających…, s. 5 i n.
Blog