Śmierć dwóch wspólników spółki jawnej a byt tej spółki. Zgodnie z art. 58 § 1 pkt 4 k.s.h. rozwiązanie spółki powodują: śmierć wspólnika lub ogłoszenie jego upadłości (tzw. zasada ogólna). Można postawić tezę, że śmierć obu wspólników spółki jawnej (w jednym dniu) też nie powoduje jej rozwiązania. Niemniej w literaturze przedmiotem kontrowersji była kwestia, czy możliwość wstąpienia spadkobierców w miejsce zmarłego wspólnika zachodzi w przypadku spółek dwuosobowych. Spółka jawna jako handlowa spółka osobowa ma podmiotowość prawną indywidualną i niezależną od podmiotowości jej wspólników. Treść art. 60 § 1 k.s.h. wskazuje, że dopuszczalne jest zawarcie w umowie spółki postanowienia, że śmierć wspólnika nie powoduje rozwiązania spółki, a w miejsce zmarłego wspólnika wstępuje jeden, kilku lub wszyscy jego spadkobiercy. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w wyr. z 26.10.2007 r. (I SA/Po 593/07): "Jako wadliwy należy ocenić pogląd, że śmierć wspólnika w spółce jawnej jest równoznaczna z ustaniem bytu prawnego tej spółki i skutkuje wygaśnięciem z mocy prawa decyzji o nadaniu jej NIP. Dwuosobowa spółka jawna nie ulega rozwiązaniu z powodu śmierci wspólnika, jeżeli w umowie spółki została zamieszczona regulacja o dalszym istnieniu spółki ze spadkobiercami zmarłego wspólnika. W takim przypadku liczba wspólników nie ulega zmianie, gdyż w miejsce zmarłego wchodzą jego spadkobiercy. Ponieważ spółka trwa, nie zachodzi przesłanka do usunięcia z obrotu prawnego decyzji o nadaniu jej NIP”. Śmierć dwóch jedynych wspólników spółki jawnej nie powoduje jej rozwiązania. Niemniej spółka jawna, z chwilą śmierci wszystkich jej wspólników jest atypowa. Dopóty nie przejmą prowadzenia jej spraw przynajmniej dwaj spadkobiercy będzie tworem hybrydalnym.
Pełnomocnictwa udzielone przez spółkę jawną. Pełnomocnictwo udzielone przez spółkę jawną, działającą przez swoich wspólników, co do zasady zachowują byt prawny na wypadek śmierci wspólników. Mocodawcą jest spółka jawna. Spółka jawna ma osobny od jej wspólników byt prawny. Powstaje problem, kto może prowadzić sprawy spółki wobec śmierci jej wszystkich wspólników. Pełnomocnik – dla swego bezpieczeństwa prawnego – powinien zachować przynajmniej staranność negotiorum gestora (prowadzącego cudze sprawy bez zlecenia).
Ogół praw i obowiązków w spółce jawnej jako dobro podlegające dziedziczeniu. Ogół praw i obowiązków w spółce jawnej (art. 10 k.s.h.) może być przedmiotem obrotu inter vivos i mortis causa na zasadzie art. 922 k.c. Ogół praw i obowiązków w spółce jawnej podlega dziedziczeniu. W miejsce zmarłych wspólników wchodzą ich spadkobiercy. Kwestia powyższa budzi pewne kontrowersje. Przepis art. 60 k.s.h. nie zawiera jednoznacznego stwierdzania, że spadkobiercy wspólnika spółki jawnej stają się wspólnikami tej spółki. Niemniej przyjmuje się, że stosownie do przepisu art. 60 § 1 k.s.h. wspólnicy mogą zamieścić w umowie spółki klauzulę, na podstawie której spadkobiercy wspólnika wstąpią na jego miejsce w razie jego śmierci. Prezentowany jest też pogląd, że co prawda „udział spółkowy" nie podlega wprawdzie dziedziczeniu (nie jest składnikiem spadku), ale przepis art. 60 KSH zawiera szczególną wobec prawa spadkowego regulację jego przejścia. W razie zawarcia w umowie spółki jawnej wspomnianej klauzuli następstwa dochodzi do "sukcesji syngularnej mortis causa". Wyrażono również zapatrywanie, że przewidziane w umowie spółki wstąpienie spadkobiercy na miejsce zmarłego wspólnika nie następuje automatycznie z chwilą otwarcia spadku, lecz wymaga zgody spadkobiercy i jest podstawą do złożenia przez niego stosownego oświadczenia.
Wymóg przyjęcia spadku. Formalnie art. 925 k.c. stanowi, że spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku, czyli z chwilą śmierci spadkodawcy (art. 924 k.c.). Warunkiem wstąpienia spadkobierców w ogół praw i obowiązków zmarłego wspólnika jest przyjęcie przez spadkobiercę spadku. Spadkobiercy, którzy przyjęli spadek, wstępują do spółki jawnej w miejsce zmarłego wspólnika na podstawie postanowień umowy spółki i nie muszą dla skuteczności tej czynności składać dodatkowych oświadczeń. Jednakże ze względów praktycznych powinni poinformować spółkę o przyjęciu spadku i o pozostaniu w spółce, podając swoje dane. Spółka zobowiązana jest bowiem do zgłoszenia zmiany danych dotyczących wspólników do KRS.
Sposób przyjęcia spadku. Zgodnie z art. 1012 k.c. spadkobierca może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić. Zgodnie z art. 1018 § 3 k.p.c. oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku składa się przed sądem lub przed notariuszem. Można je złożyć ustnie lub na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym. Pełnomocnictwo do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku powinno być pisemne z podpisem urzędowo poświadczonym.
Sposób identyfikacji spadkobierców. Kto jest spadkobiercą z punktu widzenia spółki jawnej? Zgodnie z art. 1025 § 1 k.p.c. albo sąd spadkowy na wniosek osoby mającej w tym interes stwierdza nabycie spadku przez spadkobiercę albo notariusz sporządza akt poświadczenia dziedziczenia. Zgodnie z art. 1025 § 2 k.p.c. Domniemywa się, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku albo poświadczenie dziedziczenia, jest spadkobiercą.
Tytuł dziedziczenia. Zgodnie z art. 926 § 1 k.c. powołanie do spadku wynika z ustawy albo z testamentu. Przepis art. 926 § 2 k.c. precyzuje, że dziedziczenie ustawowe co do całości spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy albo gdy żadna z osób, które powołał, nie chce lub nie może być spadkobiercą.
Dziedziczenie ustawowe. Zgodnie z art. 931 § 1 k.c. w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku. Prawo polskie nie różnicuje dziedziczenia dzieci spadkodawcy w zależności od tego, czy dziecko urodziło się w małżeństwie, czy też pochodzi ze związku pozamałżeńskiego.
Relacje między spadkobiercami w spółce jawnej. Zgodnie z art. 60 § 1 k.s.h. jeżeli umowa spółki stanowi, że prawa, jakie miał zmarły wspólnik, służą wszystkim spadkobiercom wspólnie, a nie zawiera w tym względzie szczególnych postanowień, wówczas do wykonywania tych praw spadkobiercy powinni wskazać spółce jedną osobę. Czynności dokonane przez pozostałych wspólników przed takim wskazaniem wiążą spadkobierców wspólnika. W myśl art. 60 § 2 k.s.h. przeciwne postanowienia umowy są nieważne (tzw. zasada ogólna). Przy zastrzeżeniu w umowie, że prawa wynikające z uczestnictwa w spółce służą wszystkim spadkobiercom, nie następuje rozszerzenie składu osobowego spółki. Ustawodawca na gruncie art. 60 KSH zdaje się nie traktować spadkobierców, którym według umowy mają przysługiwać prawa zmarłego wspólnika wspólnie, jak samodzielnych wspólników, z których każdemu (indywidualnie) przysługują prawa i obowiązki wspólnika. W takiej sytuacji spadkobiercy są „łącznym wspólnikiem". Reprezentowane jest także odmienne stanowisko w tej kwestii według którego prawa i obowiązki zmarłego wspólnika (zarówno korporacyjne, jak i majątkowe) nabywa każdy spadkobierca wspólnika, który stał się wspólnikiem jawnym. Niemniej umowa spółki jawnej nie stanowi, że prawa, jakie miał zmarły wspólnik, służą wszystkim spadkobiercom wspólnie. W konsekwencji w przypadku wielości spadkobierców nastąpi rozszerzenie składu osobowego spółki jawnej.
Żądanie spadkobiercy przekształcenia spółki w spółkę komandytową. Zgodnie z treścią art. 583 k.s.h w przypadku śmierci wspólnika spółki jawnej jego spadkobierca może żądać przekształcenia tej spółki w spółkę komandytową i przyznania mu statusu komandytariusza. Spółka powinna uwzględnić żądanie spadkobiercy zmarłego wspólnika, chyba że pozostali wspólnicy podejmą uchwałę o rozwiązaniu spółki. Spadkobiercom wspólnika spółki jawnej przysługuje żądanie przekształcenia spółki jawnej w spółkę komandytową w trybie art. 583 k.s.h. tylko wówczas, gdy umowa spółki jawnej dopuszcza możliwość wstąpienia do spółki spadkobierców zmarłego wspólnika, co ma miejsce w badanej sprawie.
Blog