Czy spełnienie świadczenia przez dłużnika – organizatora piramidy finansowej (wobec którego następnie ogłoszono upadłość) na rzecz agenta dłużnika podlega zaskarżeniu przez syndyka skargą pauliańską?

  1. Piramida finansowa jest prawnie zakazana na obszarze Polski. Zgodnie z art. 3 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym zakazane jest stosowanie nieuczciwych praktyk rynkowych. W myśl art. 7 nieuczciwymi praktykami rynkowymi w każdych okolicznościach jest praktyka rynkowa wprowadzająca w błąd, która ma następującą postać. Zakładanie, prowadzenie lub propagowanie systemów promocyjnych typu piramida, w ramach których konsument wykonuje świadczenie w zamian za możliwość otrzymania korzyści materialnych, które są uzależnione przede wszystkim od wprowadzenia innych konsumentów do systemu, a nie od sprzedaży lub konsumpcji produktów. Organizator piramidy finansowej odpowiada karnie za oszustwo (art. 286 Kodeksu karnego).
  2. Syndyk z mocy art. 131 Prawa upadłościowego może dochodzić roszczeń w oparciu o art. 527 Kodeksu cywilnego
  3. Przesłanki odpowiedzialności osoby trzeciej w oparciu o art. 527 Kodeksu cywilnego są następujące: (a) osoba trzecia – agent na mocy czynności prawnej dłużnika uzyskuje korzyść majątkową; (b) czynność prawna dokonana zostaje z pokrzywdzeniem wierzycieli; (c) dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli; (d) osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.
  4. /Ad a)/ Zapłata wynagrodzenia agentowi przez organizatora piramidy finansowej jest czynnością prawną. Argumentem za tą tezą jest treść art. 127 ust. 3 Prawa upadłościowego, który stanowi wprost, że „zapłata długu niewymagalnego” jest bezskuteczna względem masy upadłości.
  5. Zapłata wynagrodzenia agentowi przez organizatora piramidy finansowej jest czynnością prawną w wyniku której agent otrzymuje korzyść majątkową kosztem majątku dłużnika.
  6. /Ad b)/ Czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności.
  7. Prawo upadłościowe wprowadza zasadę bezskuteczności wynagrodzenia za pracę reprezentanta upadłego lub pracownika upadłego wykonującego zadania w zakresie zarządu przedsiębiorstwem lub wynagrodzenia osoby świadczącej usługi związane z zarządem lub nadzorem nad przedsiębiorstwem upadłego określone w umowie o pracę, umowie o świadczenie usług lub uchwale organu upadłego zawartej lub podjętej przed dniem ogłoszenia upadłości jest rażąco wyższe od przeciętnego wynagrodzenia za tego rodzaju pracę lub usługi i nie jest uzasadnione nakładem pracy (art. 129). Można zatem zbudować tezę, że na gruncie art. 527§ 1 Kodeksu cywilnego wartość nadwyżki nad wielkością wynagrodzenia rynkowego jest niewątpliwie bezskuteczna. Czy zatem całość wynagrodzenia może być bezskuteczna? Nie można tego wykluczyć.
  8. Na poziomie art. 527 § 1 Kodeksu cywilnego wypłata wynagrodzenia agentowi powinna rodzić niewypłacalność dłużnika albo powiększać jej zakres. Czy oznacza to, że jeżeli dłużnik miał w chwili spełnienia świadczenia dla agenta dobrą sytuację finansową to agent nie odpowiada? Przepis art. 527 § 1 Kodeksu cywilnego k.c. został skonstruowany jako instrument indywidualnego dochodzenia roszczeń. W wyroku uwzględniającym powództwo indywidualnego wierzyciela określa się jego wierzytelność. Niemniej z mocy art. 131 Prawa upadłościowego w przypadku dochodzenia roszczeń przez syndyka art. 527 Kodeksu cywilnego stosuje się odpowiednio. Należy zatem uwzględnić specyfikę dochodzenia roszczeń przez syndyka działającego w imieniu wielu wierzycieli. Ponadto syndyk może skorzystać z art. 530 k.c. który – w oparciu o bardziej surowe przesłanki – może powołać się na pokrzywdzenie przyszłych wierzycieli.
  9. /Ad c/ Dłużnik przy wypłacie wynagrodzenia agentowi – dla spełnienia przesłanki z art. 527 § 1 Kodeksu cywilnego - powinien mieć świadomość pokrzywdzenia wierzycieli. Jeżeli wypłata wynagrodzenia dla agenta pochodziła ze środków pozyskiwanych w ramach piramidy finansowej – która ekonomicznie zawsze kończy się katastrofą – to dłużnik powinien mieć świadomość pokrzywdzenia wierzycieli.
  10. /Ad d/ Dla spełnienia przesłanki z art. 527 § 1 Kodeksu cywilnego - agent przy pobieraniu wynagrodzenia powinien mieć świadomość pokrzywdzenia wierzycieli. Niemniej w tym przypadku na korzyść syndyka działa domniemanie (iuris tantum) z art. 527 § 4 Kodeksu cywilnego: jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli korzyść majątkową uzyskał przedsiębiorca pozostający z dłużnikiem w stałych stosunkach gospodarczych, domniemywa się, że było mu wiadome, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

Blog

05 czerwca 2019
Skarga pauliańska syndyka z tytułu czynności organizatora
piramidy finansowej.