Czy rozdzielność majątkowa zaistniała w wyniku orzeczenia Sądu Okręgowego (ubezwłasnowolnienie całkowite upadłego) wywołuje skutek w ramach postępowania upadłościowego małżonków?

W myśl art. 125 ust. 1 p.u. ustanowienie rozdzielności majątkowej na podstawie orzeczenia sądu w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości jest bezskuteczne w stosunku do masy upadłości, chyba że pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej został złożony co najmniej na dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.  Jeżeli postanowienie o ubezwłasnowolnieniu uprawomocniło się np. przed upływem roku od dnia złożenia wniosku upadłościowego, to nie doszło do wypełnienia dyspozycji z art. 125 ust. 1 p.u.

Zgodnie z art. 53 § 1 k.r.o. rozdzielność majątkowa powstaje z mocy prawa, w razie ubezwłasnowolnienia lub ogłoszenia upadłości jednego z małżonków. Zgodnie z art. 31 § 1 KRO, z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Zob. np. E. Skowrońska-Bocian, w: J. Wierciński (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, s. 309 i n. W literaturze przedmiotu E. Skowrońska-Bocian [w: J. Wierciński (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, s. 311] podnosi, że: „ustawowa wspólność małżeńska w zasadzie powstaje w chwili zawarcia związku małżeńskiego z mocy prawa, chyba że wystąpiły ustawowe okoliczności wyłączające taką możliwość. Należą do nich: wcześniejsze zawarcie małżeńskiej umowy majątkowej (z chwilą zawarcia związku małżeńskiego powstanie ustrój wprowadzony umową), ubezwłasnowolnienie jednego z nupturientów lub ogłoszenie jego upadłości”. Przepisy o ustrojach małżeńskich posługują się pojęciem majątku w ujęciu węższym obejmującym wyłącznie aktywa. Zob. E. Skowrońska-Bocian, w: J. Wierciński (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, s. 312. Z dniem ogłoszenia upadłości jednego z małżonków powstaje – z mocy samego prawa – między małżonkami rozdzielność majątkowa, o której mowa w art. 53 § 1 KRO, o ile rozdzielność majątkowa nie istniała w dacie ogłoszenia upadłości. Zob. np. M. Sychowicz, Przymusowy małżeński ustrój majątkowy, s. 23 i n.; E. Skowrońska-Bocian, w: J. Wierciński (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, s. 311, 480 i n. Zatem skutkiem ogłoszenia upadłości jednego z małżonków jest powstanie tzw. przymusowego ustroju małżeńskiego. Oczywiste jest, że w skład masy upadłości wchodzi majątek osobisty upadłego małżonka. Jeżeli małżonkowie, w dniu ogłoszenia upadłości, pozostawali w ustroju wspólności majątkowej, majątek wspólny małżonków wchodzi do masy upadłości, a jego podział jest niedopuszczalny. Zob. np. wyr. SA w Szczecinie z 7.2.2008 r. (I ACA 611/07, Legalis); wyr. WSA w Warszawie z 4.11.2004 r. (VI ACA 314/04, Apel.-W-wa 2005, Nr 3, poz. 29); post. SN z 10.10.1995 r. (II CRN 122/94, OSNC 1995, Nr 12, poz. 186). Zgodnie z art. 53 § 2 KRO w razie umorzenia, ukończenia lub uchylenia postępowania upadłościowego, między małżonkami powstaje ustawowy ustrój majątkowy. W literaturze przedmiotu wskazano, że „przymusowym małżeńskim ustrojem majątkowym nie jest ustrój powstały w razie (…) umorzenia, ukończenia lub uchylenia postępowania upadłościowego jednego z małżonków (art. 53 § 2 k.r.o.) (…). W tych wypadkach ustawowy ustrój majątkowy powstaje wprawdzie z mocy prawa, na skutek zdarzenia określonego w ustawie, ale może on w każdym czasie być zmieniony i zastąpiony innym w drodze małżeńskiej umowy majątkowej.” M. Sychowicz, Przymusowy małżeński ustrój majątkowy. PS 2006, nr 1, s. 23 i n. Restytucja ustawowego ustroju majątkowego w razie umorzenia, ukończenia lub uchylenia postępowania upadłościowego nie będzie miała miejsca, jeżeli przed upadłością istniała rozdzielność majątkowa np. powstała w wyniku ubezwłasnowolnienia – art. 53 § 1 KRO.

Wnioski:

Rozdzielność majątkowa zaistniała w wyniku orzeczenia Sądu Okręgowego (ubezwłasnowolnienie całkowite upadłego) nie doznaje – w podanym tu stanie faktycznym - żadnego uszczerbku ani na skutek wszczęcia postępowania upadłościowego względem każdego z małżonków ani w razie umorzenia, ukończenia lub uchylenia postępowania upadłościowego.

Blog