POSTĘPOWANIE RESTRUKTURYZACYJNE EMITENTÓW OBLIGACJI

1. Zakres zastosowania przepisów o postępowaniu odrębnym

Prawo restrukturyzacyjne wprowadza postępowanie odrębne i zarazem przepisy szczególne w przypadku otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego wobec podmiotu emitującego obligacje. Przepisy te podlegają regule automatycznego stosowania w przypadku otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego wobec podmiotu emitującego obligacje (art. 362 ust. 1 p.r.).^[1] O ile postępowanie restrukturyzacyjne prowadzone jest przy założeniu istnienia wielości wierzycieli, o tyle postępowanie odrębne może być prowadzone także przy istnieniu tylko jednego wierzyciela, którego obecność uzasadnia postępowanie odrębne.

Jeżeli obligacje są zabezpieczone w sposób rzeczowy wówczas korzystają z dobrostanu prawnego jaki wiąże się z zabezpieczeniem rzeczowym (art. 151 ust. 2 p.r.).^[2] Innymi to właściwie na zasadach ogólnych rozstrzyga się czy wierzytelności obligatariuszy wchodzą do układu (jako wierzytelności niezabezpieczone) czy nie podlegają układowi w całości albo w części z uwagi na status zabezpieczenia. Należy dalej bronić poglądu, że w przyspieszonym postępowaniu układowym możliwe jest objęcie obligacji zabezpieczonych rzeczowo tzw. układem częściowym na warunkach, o których mowa w art. 181 p.r., nawet wbrew woli obligatariuszy. Co do konstrukcji układu częściowego zob. art. 180 i n. p.u. Istota tej instytucji polega na tym, że dłużnik może złożyć propozycje restrukturyzacji dotyczące tylko niektórych jego zobowiązań, których restrukturyzacja ma wpływ na dalsze funkcjonowanie przedsiębiorstwa upadłego.

Przepisów o postępowaniu odrębnym nie stosuje się natomiast w przypadku otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego wobec emitenta obligacji przychodowych, jeżeli emitent w treści obligacji ograniczył swoją odpowiedzialność do kwoty przychodów lub wartości majątku przedsięwzięcia. Środki przeznaczone na zaspokojenie praw obligatariuszy z takich obligacji nie wchodzą do masy układowej lub sanacyjnej, a roszczenia obligatariuszy w ogóle nie są objęte układem z mocy samego prawa (art. 362 ust. 2 p.r.). Obligacji przychodowych nie można objąć układem częściowym.

2. Rodzaje postępowań restrukturyzacyjnych wobec emitentów obligacji

Wobec emitenta obligacji mogą być prowadzone następujące rodzaje postępowań restrukturyzacyjnych. Po pierwsze, przyspieszone postępowanie układowe; po drugie, postępowanie układowe; po trzecie postępowanie sanacyjne. Wobec emitenta obligacji nie prowadzi się postępowania o zatwierdzenie układu, z wyjątkiem układu częściowego, jeżeli układem częściowym nie są objęte wierzytelności z tytułu emisji obligacji (art. 362 ust. 3 p.r.). Niemniej jeżeli układ częściowy w postępowaniu o zatwierdzenie układu nie obejmuje wierzytelności obligatariuszy, wówczas status emitenta obligacji nie ma znaczenia dla przebiegu postępowania restrukturyzacyjnego.

Stosowanie przepisów o postępowaniu odrębnym wobec emitenta obligacji ma charakter obligatoryjny. Sąd restrukturyzacyjny powinien w postanowieniu o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego umieścić wzmiankę o jego odrębnym charakterze. Nie jest wykluczona kumulacja postępowań odrębnych w stosunku do jednego dłużnika np. wobec emitenta obligacji i zarazem dewelopera.

3. Kurator obligatariuszy i administrator hipoteki

Do zbiorowego reprezentowania praw obligatariuszy w postępowaniu restrukturyzacyjnym sąd obowiązkowo i z urzędu ustanawia kuratora (curator creditorum, art. 363 ust. 1 zd. 1 p.r.). Obligatariusze w oparciu o każdą z posiadanych obligacji emitowanych w serii mają podobną sytuację prawną. Z tej przyczyny reprezentacja zbiorowości przez wspólnego przedstawiciela jest trafnym rozwiązaniem legislacyjnym. Kuratorem obligatariuszy może być również bank, z którym dłużnik uprzednio zawarł umowę o reprezentowanie obligatariuszy wobec emitenta. Kurator jest uczestnikiem postępowania restrukturyzacyjnego. Do kuratora stosuje się odpowiednio przepisy art. 68 ust. 4 p.r., co oznacza, że kurator ponosi odpowiedzialność za szkodę związaną z nienależytym wykonywaniem jego obowiązków. Kurator podlega również przepisom o sprawozdaniach nadzorcy sądowego (art. 364 p.r.).

Dłużnik, nadzorca sądowy albo zarządca udzielają kuratorowi wszelkich informacji potrzebnych dla prawidłowego reprezentowania interesów obligatariuszy (art. 365 ust. 1 p.r.). Kurator – w celu wykonywania swoich obowiązków – może przeglądać księgi i dokumenty dłużnika (art. 365 ust. 2 p.r.). O ile nie jest to uzasadnione celami należytego pełnienia obowiązków kuratora, kurator nie ma wglądu w tajemnicę przedsiębiorstwa dłużnika. Na zgromadzeniu wierzycieli – m.in. celem zawarcia układu – kurator ma prawo głosu tylko w tych sprawach, które mogą mieć wpływ na prawa obligatariuszy (art. 365 ust. 3 p.r.).

Ustanowienie kuratora co do zasady nie wyłącza możliwości działania samodzielnego przez wierzycieli – obligatariuszy. Obligatariusze mogą działać w postępowaniu restrukturyzacyjnym również osobiście lub przez pełnomocnika, jeżeli zostali dopuszczeni do udziału w postępowaniu przez sędziego-komisarza. Będzie tak się działo np. w sytuacji gdy duża część emisji obligacji będzie w rękach obligatariusza, który (np. instytucja finansowa) nie musi korzystać ze wsparcia kuratora. Sędzia-komisarz dopuszcza obligatariuszy do udziału w postępowaniu po wykazaniu, że przysługują im prawa z obligacji (art. 363 ust. 1 in fine p.r.). Innymi słowy instytucja kuratora w niektórych sytuacjach może okazać się zbędna, jeżeli wszyscy obligatariusze wyrażą chęć bezpośredniego działania w postępowaniu.

Szczególna kompetencja kuratora wyraża się w możliwości głosowania nad układem (art. 367 ust. 1 p.r.). Dotyczy to rzecz jasna sytuacji, w której wierzytelność obligatariusza podlega układowi. Nie wyłącza to prawa do bezpośredniego uczestnictwa obligatariusza w akcie głosowania (art. 367 ust. 2 p.r.).

Jeżeli dla zabezpieczenia praw z obligacji ustanowiono hipotekę na majątku emitenta, prawa i obowiązki obligatariuszy zabezpieczonych hipoteką w postępowaniu restrukturyzacyjnym wykonuje administrator hipoteki (art. 363 ust. 2 p.r.).^[3]

Zagadnieniem spornym może być to czy kurator (administrator hipoteki) może złożyć oświadczenie o wyrażeniu zgody na objęcie wierzytelności obligatariuszy układem (art. 151 ust. 2 p.r.). Obowiązujące przepisy nie przewidują dla kuratora takiego upoważnienia. Szersza analiza tego zagadnienia przekracza jednak ramy niniejszego opracowania.^[4]

4. Łączne umieszczenie wierzytelności obligatariuszy w spisie wierzytelności.

W postępowaniu restrukturyzacyjnym nie ma instytucji zgłoszenia wierzytelności. Zgodnie z art. 84 ust. 1 p.r. spis wierzytelności sporządza nadzorca lub zarządca na podstawie ksiąg rachunkowych, innych dokumentów dłużnika, wpisów w księgach wieczystych oraz rejestrach. W treści spisu wierzytelności wierzyciel – według zasad ogólnych – podlega indywidualnemu ujawnieniu (art. 86 ust. 2 p.r.). Tymczasem przepis art. 366 p.r. modyfikuje zasady sporządzania spisu wierzytelności w postępowaniu restrukturyzacyjnym. Nadzorca sądowy albo zarządca umieszcza w spisie wierzytelności obligatariuszy łącznie, wskazując, po pierwsze, sumę nominalną nieumorzonych do dnia otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego obligacji, których termin płatności przypada przed tym dniem, oraz sumę niezapłaconych odsetek od tych obligacji - i po drugie – sumę obligacji oraz odsetek płatnych po dniu otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego. Ponadto w spisie wierzytelności wymienia się składniki majątku emitenta, na których ustanowiono zabezpieczenie rzeczowe praw obligatariuszy, i wskazuje, w jakiej wysokości obligatariusze prawdopodobnie nie zostaną zaspokojeni z przedmiotu zabezpieczenia.

5. Dualizm uprawnień przy głosowaniu nad układem

Po pierwsze, przy zawieraniu układu kurator głosuje sumą wierzytelności obligatariuszy objętych układem, przy czym przysługuje mu jeden głos per capita (tzn. w wymiarze większości osobowej) od każdej sumy, która wynika z podziału sumy innych wierzytelności uprawniających do głosowania przez liczbę wierzycieli, którzy reprezentują te wierzytelności. Większość kapitałową wyznacza się według globalnej sumy wierzytelności.

Po drugie, w przypadku gdy obligatariusze głosują na zgromadzeniu wierzycieli osobiście lub przez pełnomocnika, siłę głosów kuratora pomniejsza się o wartość wierzytelności głosujących obligatariuszy, a liczbę przysługujących kuratorowi głosów – o liczbę głosujących obligatariuszy.

Blog