Prawo upadłościowe stanowi część systemu prawa, która ma istotny wpływ na prawidłowe funkcjonowanie rynku. Jednocześnie upadłość stanowi typowe zjawisko gospodarki wolnorynkowej. Przy czym upadłość dotyka nie tylko dłużnika i jego wierzycieli ale także – w oparciu o efekt domina –całe otoczenie gospodarcze upadłego (kontrahentów i kooperantów), jak również jego pracowników. Z tej przyczyny niezbędne jest zapewnienie pożądanego poziomu norm prawnych związanych z niewypłacalnością dłużnika. Zagadnienie to jest istotne m.in. z punktu widzenia interesów banków, gdyż te – z uwagi na istotę swojej działalności – są typowym rodzajem wierzycieli w postępowaniach upadłościowych. Prawidłowy kształt przepisów prawa upadłościowego ma pewien wpływ także na bezpieczeństwo systemu bankowego.

Komisja Narodów Zjednoczonych ds. Międzynarodowego Prawa Handlowego (UNCITRAL), dostrzegając wagę tej dziedziny prawa, opracowała rekomendacje legislacyjne dotyczące prawa upadłościowego. Umieszczone są one w następujących dokumentach: Legislative Guide on Insolvency Law[1], składającym się z dwóch merytorycznych części: Part One. Designing the Key Objectives and Structure of an Effective and Efficient Insolvency Law[2] i Part Two. Core Provisions for an Effective and Efficient Insolvency Law[3] i wreszcie w dokumencie UNCITRAL Legislative Guide on Insolvency Law. Part three: Treatment of enterprise groups in insolvency.[4] Rekomendacje UNCITRAL nie mają na celu tego, aby stać się wprost elementem danego porządku prawnego. Wyrażają one raczej propozycje pożądanych rozwiązań prawnych w obszarze prawa upadłościowego. Mogą także stać się również punktem wyjścia dla dyskusji nad kształtem prawa upadłościowego. Co ważne, rekomendacje UNCITRAL odnoszą się przede wszystkim do zagadnień związanych z krajowym prawem upadłościowym, a zatem z kompleksem norm materialnoprawnych, proceduralnych[5] i ustrojowych (w zakresie organizacji sądownictwa[6]). Z uwagi na rangę UNCITRAL można postawić tezę, że wyznaczają one aktualne, światowe standardy prawa upadłościowego. Podkreślić wypada znaczenie słowa „aktualne” gdyż prawo upadłościowe podlega przeobrażeniom takim samym jak i inne działy prawa ściśle związane ze zmieniającym się rynkiem. Z biegiem czasu z pewnością pojawi się potrzeba rewizji tych standardów.

W pierwszej kolejności wypada zacząć od stwierdzenia, ze UNCITRAL definiuje główne cele nowoczesnego i efektywnego prawa upadłościowego. Należy do nich zapewnienie pewności prawa na rynku dla wspomagania stabilności gospodarczej i wzrostu gospodarczego; maksymalizacja wartości aktywów; utrzymanie równowagi pomiędzy likwidacją a restrukturyzacją (zdaniem UNCITRAL nowoczesne prawo upadłościowe powinno przewidywać procedury dotyczące restrukturyzacji jak i likwidacji[7]); zapewnienie równego traktowania wierzycieli o podobnej sytuacji prawnej (tzw. zasada pari passu); zapewnienie terminowego, sprawnego, bezstronnego ogłaszania upadłości; zapewnienie transparentnego i przewidywalnego prawa upadłościowego które zawiera zachęty dla gromadzenia i udzielania informacji; uznawanie istniejących praw wierzycieli i ustanowienie przejrzystych zasad dla kolejności zaspakajania wierzytelności.[8]

Konstrukcja polskiego prawa upadłościowego stara się sprostać powyższym celom. Zasadniczy cel polskiego prawa upadłościowego to maksymalizacja zaspokojenia wierzycieli i – o ile to możliwe – zachowanie przedsiębiorstwa upadłego (art. 2 p.u.).

Dodać należy, że UNCITRAL przez niewypłacalność rozumie sytuację w której dłużnik nie jest w stanie zapłacić swoich wymagalnych długów lub stan w którym zobowiązania przekraczają wartość majątku dłużnika.[9] Podobnie polskie prawo upadłościowe aktualnie utrzymuje dwie przesłanki niewypłacalności: tzw. utratę płynności – jako przesłankę powszechną (art. 11 ust. 1 p.u.), jak i tzw. nadmierne zadłużenie jako przesłankę ograniczoną do niektórych typów dłużników posiadających zdolność upadłościową (art. 11 ust. 2 p.u.).

Postępowanie upadłościowe według UNCITRAL to postępowanie zbiorowe (por art. 1 p.u.), podlegające nadzorowi sądowemu, prowadzone - jak wspomniano wcześniej - celem restrukturyzacji albo likwidacji.[10]

Wokół powyższych założeń ogólnych UNCITRAL krystalizuje się szereg propozycji co do konkretnych rozwiązań prawnych.

Blog