Zgodnie z art. 365 § 1 k.p.c. orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. Prawomocny wyrok pociąga za sobą tzw. prekluzję faktów (prekluzję twierdzeń o okolicznościach faktycznych)[1]
Sentencją wyroku objęte jest rozstrzygnięcie o żądaniach stron (art. 325 k.p.c.), którego faktyczne i prawne podstawy zawiera uzasadnienie (art. 328 § 2 k.p.c.). Powstaje pytanie, czy związanie prawomocnym orzeczeniem odnosi się tylko do sentencji orzeczenia czy także do jego uzasadnienia?
W orzecznictwie prezentowana jest linia zgodnie z którą związanie dotyczy jedynie sentencji.[2] „Argumentem podnoszonym za wykładnią przepisu art. 365 § 1 k.p.c. uznającą, iż wiążąca jest sentencja wcześniej wydanego wyroku, jest przyjęcie, iż zasada bezpośredniości postępowania (art. 235 § 1 k.p.c.), zasada autonomii i samodzielności jurysdykcyjnej każdego sądu i swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.) oraz zasada niezawisłości sędziowskiej mają charakter naczelny, a wszelkie odstępstwa i wyjątki od tych zasad winny być interpretowane ściśle, a nadto mieć swoje uzasadnienie w przepisie ustawy”[3].
Z kolei m.in. w wyroku z dnia 27 czerwca 2014 r. sygn. akt V CSK 433/13 Sąd Najwyższy przyjął, iż związanie sądu prawomocnym wyrokiem jest równoznaczna z tym, iż sąd obowiązany jest uznać, że kwestia prawna, która była już przedmiotem rozstrzygnięcia w innym postępowaniu, a która ma znaczenie prejudycjalne w sprawie przez niego rozpoznawanej, kształtuje się tak, jak przyjęto we wcześniejszym prawomocnym wyroku, nawet jeżeli argumentacja prawna, na której opiera się to rozstrzygnięcie, jest nietrafna. W późniejszej sprawie kwestia ta nie może być już w ogóle badana[4]. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 12 marca 2003 r. III CZP 97/02 (OSNC 2003/12/160), doprecyzował, że sąd nie jest związany ustaleniami wynikającymi z uzasadnienia orzeczenia w takim zakresie, w jakim nie miały one znaczenia dla rozstrzygnięcia zawartego w wyroku. Jest natomiast związany wskazanymi w uzasadnieniu ustaleniami mającymi wpływ na końcowe rozstrzygnięcie, w szczególności ustaleniami prejudycjalnymi, których skutkiem było wydanie określonego wyroku lub postanowienia orzekającego, co do istoty sprawy.
[1] Zob. M. Sawczuk (w:) W. Siedlecki (red.), System prawa procesowego cywilnego, t. 3. Zaskarżanie orzeczeń sądowych, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1986, s. 76 i n.; B. Dobrzański, Glosa do uchwały SN z dnia 27 XI 1962 r., III CO 12/62, OSPiKA 1964, z. 2, poz. 27, s. 73. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 16 listopada 1954 r., I CO 41/54 (OSN 1956, nr 1, poz. 3) podniósł że, „[...] wyrok prawomocny ma ten skutek, że prekluduje cały materiał, który przy rozpoznaniu sprawy wchodzi w zakres podstawy faktycznej żądania pozwu, mimo że w toku postępowania przez strony przedstawiony nie został".
[2] Orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 1937 r. ,C II 2507/36, z dnia 18 lutego 1937 r., C III 833/36, z dnia 13 stycznia 2000 r., II CKN 655/98, z dnia 23 maja 2002 r., IV CKN 1073/00, z dnia 8 czerwca 2005 r. CK 702/04, z dnia 28 czerwca 2007 r. IV CSK 110/07, z dnia 15 listopada 2007 r., II CSK 347/07, z dnia 22 czerwca 2010 r., IV CVSK 359/09, z dnia 3 października 2012 r., II CSK 312/12, z dnia 13 stycznia 2011 r. III CSK 94/10, z dnia 7 kwietnia 2016 r. III CSK 276/15, z dnia 18 maja 2016 r. V CSK 603/15,
[3] P. Pieczonka, Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 30 maja 2017 r., sygn. akt II PK 125/16 – glosa aprobująca, Studia Iuridica Toruniensia, tom XXI, DOI: http://dx.doi.org/10.12775/SIT.2017.044, s. 388 - 389
[4] Wyroki Sądu Najwyższego z dnia 8 stycznia 2002 r. I CKN 730/99, z dnia 12 lipca 2002 r. V CKN 1110/00, z dnia 7 stycznia 2004 r. III CK 192/02, z dnia 13 października 2005 r., I CK 217/05, z dnia 8 marca 2010 r. II PK 258/09, z dnia 29 września 2011 r., IV CSK 652/10, z dnia 28 marca 2012 r., II UK 327/11, z dnia 19 października 2012 r.V CSK 485/11, z dnia 6 marca 2014 r. V CSK 203/13.
Blog