Umowa ubezpieczenia należy do rodziny umów nazwanych. Zgodnie z treścią art. 805 § 1 k.c. przez umowę ubezpieczenia ubezpieczyciel (zakład ubezpieczeń) zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę.[1] Jest to na tyle doniosły typ umowy, że ustawodawca zdecydował się w sposób odrębny uregulować w Prawie upadłościowym zagadnienie wpływu upadłości ubezpieczającego na niektóre rodzaje umowy ubezpieczenia (art. 115 p.u.). Niemniej regulacja Prawa upadłościowego jest w tym zakresie mocno wybiórcza i nie rozwiązuje bynajmniej wszystkich pojawiających się problemów praktycznych jak i teoretycznych. 

Umowy ubezpieczenia można generalnie podzielić na umowy ubezpieczenia majątkowego i umowy ubezpieczenia osobowego. Podział ten ma kluczowe znaczenie z punktu widzenia przepisów Prawa upadłościowego i Prawa restrukturyzacyjnego. Według art. 805 § 2 k.c. świadczenie ubezpieczyciela przy ubezpieczeniu majątkowym polega w szczególności na zapłacie określonego odszkodowania za szkodę powstałą wskutek przewidzianego w umowie wypadku, a przy ubezpieczeniu osobowym - umówionej sumy pieniężnej, renty lub innego świadczenia w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku w życiu osoby ubezpieczonej. Przepis art. 821 k.c. precyzuje, że przedmiotem ubezpieczenia majątkowego może być każdy interes majątkowy, który nie jest sprzeczny z prawem i daje się ocenić w pieniądzu. Z kolei zgodnie z art. 829 § 1 k.c, ubezpieczenie osobowe może w szczególności dotyczyć: przy ubezpieczeniu na życie - śmierci osoby ubezpieczonej lub dożycia przez nią oznaczonego wieku, natomiast przy ubezpieczeniu następstw nieszczęśliwych wypadków - uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia lub śmierci wskutek nieszczęśliwego wypadku.

Według innego kryterium wyróżnić należy umowy ubezpieczenia obowiązkowego, w ramach którego ustawodawca zakłada dla ubezpieczającego obowiązek kontraktowania, i umowy ubezpieczenia dobrowolnego.

Z punktu widzenia przepisów upadłościowych ma znaczenie, iż Sąd Najwyższy w jednym z orzeczeń przyjął, że umowa ubezpieczenia nie jest umową wzajemną w rozumieniu art. 487 § 2 k.c.[2] Zgodnie z art. 98 ust. 1 p.u. jeżeli w dniu ogłoszenia upadłości zobowiązania z umowy wzajemnej nie zostały wykonane w całości lub części, syndyk może, za zgodą sędziego-komisarza, wykonać zobowiązanie upadłego i zażądać od drugiej strony spełnienia świadczenia wzajemnego lub od umowy odstąpić ze skutkiem na dzień ogłoszenia upadłości. Z kolei w myśl art. 98 ust. 1c p.u. jeżeli w dniu ogłoszenia upadłości upadły był stroną umowy innej niż umowa wzajemna, syndyk może od umowy odstąpić, chyba że ustawa przewiduje inny skutek. Przepisy o odstąpieniu od umowy wzajemnej stosuje się odpowiednio.

Blog