Potrzeba wprowadzenia uproszczonej restrukturyzacji w związku z epidemią

 

  • Utrata przez przedsiębiorców źródeł przychodów, a przynajmniej ich poważne ograniczenie, z uwagi, raz, na faktyczne skutki epidemii, dwa, wprowadzone przez rząd ograniczenia administracyjne, ma katastrofalny wpływ na gospodarkę.
  • Zjawisko to ma charakter masowy i strukturalny, co rodzi pytanie o to czy dotychczasowe rozwiązania prawne dotyczące stanu zagrożenia niewypłacalnością i niewypłacalności są wystarczające.
  • Prawo restrukturyzacyjne i Prawo upadłościowe zostały zaprojektowane w zasadzie dla indywidualnych przypadków kryzysu przedsiębiorcy. W sytuacji problemów z płynnością o charakterze strukturalnym obowiązujące przepisy są dla masowego zastosowania zbyt skomplikowane.
  • Co więcej, sądy gospodarcze są nieczynne, a i tak – gdyby normalnie działały – są mocno przeciążone pracą. Ponadto zaburzenia płynności powodują brak możliwości regulowania zobowiązań, a to rodzi skutki w postaci przyrostu dalszych obciążeń finansowych.
  • W zderzeniu ze skutkami epidemii ujawniają się przynajmniej trzy dysfunkcje w obszarze obowiązującego prawa o niewypłacalności. Po pierwsze, zbyt złożona materia przepisów prawa. Po drugie, faktyczny brak możliwości ich skutecznej realizacji w praktyce z uwagi na czasochłonność procedur sądowych. Wreszcie niedostosowanie do gwałtownego i powszechnego negatywnego zjawiska makroekonomicznego.
  • Rodzi to konieczność rozważenia potrzeby pilnego wprowadzenia prostej regulacji prawnej pozwalającej na częściową restrukturyzację przedsiębiorcy. Nie przywróci to strumienia przychodów ale zapewne pozwoli na deeskalację negatywnych konsekwencji zamrożenia życia gospodarczego. Proponowana tu regulacja miałaby charakter „poziomy”: regulowałaby relacje pomiędzy przedsiębiorcą a innymi uczestnikami obrotu. Projekt ustawy o udzielaniu pomocy publicznej w celu ratowania lub restrukturyzacji przedsiębiorców nie spełnia tego zadania : reguluje bowiem problem restrukturyzacji w układzie „pionowym”: państwo udziela pomocy publicznej przedsiębiorcy.

 

POSTĘPOWANIE OCHRONNE

 

Oświadczenie o dotknięciu skutkami pandemii

 

  • Każdy przedsiębiorca, w rozumieniu art. 43 [1] k.c., powinien mieć możliwość złożenia oświadczenia, zgodnie z zasadami swojej reprezentacji, w sposób publiczny (ad incertas personas), że od wskazanej przez niego daty jest dotknięty skutkami epidemii.
  • Oświadczenie takie inicjowałoby wszczęcie pozasądowego sui generis postępowania ochronnego.
  • Powinno to jednak dotyczyć sytuacji, w której stan zagrożenia niewypłacalnością albo niewypłacalność przedsiębiorcy jest bezpośrednim następstwem epidemii wywołanej wirusem SARS-CoV-2.
  • Oświadczenie przedsiębiorcy powinno zostać podane do wiadomości publicznej.
  • Po pierwsze przez dodatek do firmy „w postępowaniu ochronnym od daty (…)”.
  • Po drugie, w sposób zwyczajowo przyjęty: przez stronę internetową, korespondencję e-mail do kontrahentów, itp.
  • Po trzecie, przez powiadomienie do 7 dni od złożenia tego oświadczenia właściwych organów skarbowych i oddziału ZUS/KRUS.
  • Skutkiem takiego oświadczenia przedsiębiorcy przez okres trzech miesięcy od złożenia takiego oświadczenia, nie dłużej niż np. do 30 września 2020r. (okres ochronny) powinno być w szczególności następujące uprzywilejowanie.

 

Zawieszenie obowiązku złożenia wniosku o upadłość. Restrukturyzacja

 

  • Konieczne jest w takim przypadku zawieszenie ustawowego obowiązku złożenia wniosku o upadłość. Fala pochopnych wniosków upadłościowych zdusiłaby odbudowę życia gospodarczego, po – miejmy nadzieję jak najszybszym – ustąpieniu kryzysu. Tym bardziej, że formalne niezgłoszenie wniosku o upadłość pomimo obiektywnego ziszczenia się przesłanek niewypłacalności wiąże się z daleko idącą odpowiedzialnością reprezentantów przedsiębiorcy (cywilną, karną, podatkową, itd.).
  • Przedsiębiorca miałby natomiast nadal prawo do złożenia takiego wniosku.
  • Oświadczenie o wszczęciu takiego postępowania ochronnego nie stałoby natomiast na przeszkodzie ani złożeniu wniosku o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego ani jego otwarciu.
  • Przedsiębiorca mógłby korzystać z ogólnodostępnych instytucji, w tym tych przewidzianych tzw. tarczą antykryzysową.

 

Skutki dla zobowiązań cywilnoprawnych

 

  • Przedsiębiorca, który złożył opisane oświadczenie powinien posiadać jednostronne uprawnienie kształtujące do zawieszenia, na czas okresu ochronnego, spłaty rat kredytu bankowego i rat leasingowych, skutkujące automatycznym przedłużeniem tych umów o czas zawieszenia.
  • W okresie ochronnym nie mogłaby ulec rozwiązaniu umowa najmu obiektu, w którym jest siedziba przedsiębiorcy.
  • Za czas okresu ochronnego nie powinny być naliczane w stosunku do przedsiębiorcy odsetki z tytułu opóźnienia w spełnieniu świadczenia pieniężnego ani kary umowne z tytułu opóźnienia w wykonaniu świadczenia niepieniężnego.
  • Przedsiębiorca powinien mieć prawo do żądania od kontrahentów przystąpienia do renegocjacji niewykonanych umów z uwagi na zmianę stosunków wywołaną skutkami epidemii wywołanej wirusem SARS-CoV-2. Do czasu zakończenia renegocjacji albo oświadczenia o odmowie ich przeprowadzenia przedsiębiorca mógłby powstrzymać się ze spełnieniem świadczenia (zarzut podobny do exceptio non adimpleti contractus).
  • W okresie ochronnym zastawnik zastawu rejestrowego nie mógłby wykonać uprawnienia w postaci przejęcia na własność przedmiotu zabezpieczenia.
  • W przypadku zawarcia ugody co do umorzenia części zobowiązań przedsiębiorcy nie powinien być pobierany podatek dochodowy od przychodu z tytułu umorzenia.
  • Przedsiębiorca nie powinien ponosić kosztów procesu z tytułu pozwu złożonego przeciw niemu w okresie ochronnym.

 

Zakaz zbywania i obciążania składników majątkowych w postępowaniu ochronnym

 

  • W okresie ochronnym przedsiębiorca nie mógłby zbywać ani obciążać składników majątkowych w drodze czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu. Nie mógłby dokonywać czynności z osobami powiązanymi w rozumieniu art. 128 Prawa upadłościowego, jeżeli byłyby one krzywdzące dla wierzycieli.

 

Moratorium egzekucyjne

 

  • W okresie ochronnym przedsiębiorca powinien zostać przyznany immunitet egzekucyjny.
  • W stosunku do przedsiębiorcy niedopuszczalne powinno być – z mocy samego prawa - wszczęcie egzekucji sądowej jak i administracyjnej.
  • Organ egzekucyjny, po powzięciu wiadomości o złożeniu przez przedsiębiorcę oświadczenia o dotknięciu skutkami epidemii, powinien z urzędu wstrzymać wszelkie czynności.

 

Stosunki pracownicze

 

  • Pracodawca powinien mieć możliwość jednostronnego zawieszenia stosowania, na czas okresu ochronnego, układów zbiorowych pracy, regulaminów wynagradzania.
  • W okresie ochronnym powinna istnieć możliwość zawieszenia wypłat nagród jubileuszowych, premii, nagród, dodatków, odszkodowań ze stosunku pracy, odpraw.
  • Powinna zostać wyłączona możliwość żądania odszkodowania od pracodawcy przez pracowników, którzy w okresie ochronnym rozwiążą umowę o pracę z pracodawcą.

Możliwość (nie konieczność) zawarcia układu

 

  • Przedsiębiorca mógłby zawrzeć z wierzycielami układ na zasadach odpowiednio stosowanego postępowania o zatwierdzenie układu, bez względu na status wierzytelności spornych.
  • Układem powinni zostać objęci także wierzyciele zabezpieczeni rzeczowo na mieniu przedsiębiorcy, jednak z takimi ograniczeniami jak objęcie wierzytelności zabezpieczonych rzeczowo układem częściowym.

 

 

Nadużycie uprzywilejowania

 

  • Proponowana procedura ochronna wszczynana byłaby przez przedsiębiorcę bez żadnej kontroli ex ante ze strony organów państwa.
  • Dla zapobiegnięcia nadużyciom można wprowadzić instytucję powszechnej skargi do sądu gospodarczego o bezpodstawne złożenie oświadczenia o dotknięciu skutkami epidemii.
  • Ponadto po upływie okresu ochronnego mogłoby dojść do pominięcia skutków oświadczenia przedsiębiorcy, w szczególności w drodze roszczeń odszkodowawczych, w przypadku bezpodstawnego złożenia oświadczenia o dotknięciu skutkami epidemii.

 

 

Prof. UO dr hab. Rafał Adamus

Uniwersytet Opolski

Blog

31 marca 2020
Pilnie potrzebna nowa uproszczona procedura restrukturyzacyjna