Warszawa, dnia 16 sierpnia 2023 r.
Opinia
Ośrodka Badań, Studiów i Legislacji
Krajowej Rady Radców Prawnych
do Projektu ustawy o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz ustawy - Prawo własności przemysłowej (UD 506)
Uprzejmie polecam rozważenie następujących propozycji zmian co do Projektu ustawy o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz ustawy - Prawo własności przemysłowej, opublikowanego przez Rządowe Centrum Legislacji (UD 506) https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12375159/katalog/12995566#12995566
I. Uwagi ogólne co do Projektu
Uregulowanie franczyzy w prawie prywatnym, jako istotnego zjawiska społecznego, mogła przybrać charakter wąski albo szeroki. Najwęższy wariant regulacji to obowiązki przedkontraktowe organizatora sieci franczyzowej w zakresie udzielenia odpowiedniej informacji kandydatowi. Wariant pośredni, to dodatkowe uregulowanie praw i obowiązków stron umowy franczyzy. Wreszcie wariant najszerszy to dodatkowe uregulowanie nazwanych czynów nieuczciwej konkurencji, jak i zasad ochrony interes franczyzobiorców w interesie publicznym (public enforcement w zasadzie na styku z private enforcement).
Projektodawca dokonał wyboru wariantu pośredniego modelu regulacji, a zatem Kodeks cywilny jest uzasadnionym miejscem uregulowania dotychczasowej umowy nienazwanej. Franczyza jako umowa nazwana powinna być uregulowana w Kodeksie cywilnym (podobnie jak na przykład umowa leasingu). Argumenty za regulacją franczyzy w osobnej ustawie powstałyby wówczas gdyby materia nowelizacji była znacznie szersza. Wówczas, wobec wielości wątków uzasadnione byłoby uregulowanie franczyzy w specjalnie przeznaczonej do tego celu ustawie (Jak to miało miejsce w przypadku np. umowy o podróż, umowy deweloperskiej, umowy timeshare). Nie budzi wątpliwości systemowe umieszczenie umowy franczyzy pomiędzy regulacją umowy agencyjnej i umowy komisu. Umowa agencyjna i umowa franczyzy należą do kontraktów typu bonissime fidei.
Na pewno warto popierać dobrą tradycję legislacyjną, z której wynika, że zmiany do aktu prawnego o tak dużym znaczeniu dla całego prawa prywatnego, jakim jest kodeks cywilny, powinny opierać się o szeroką dyskusję także środowisk akademickich. Legislacja pośpieszna w przypadku zmian w Kodeksie cywilnym nie jest wskazana. Niemniej zaproponowana w Projekcie konstrukcja informacyjnych obowiązków przedkontraktowych, pomimo wniesienia pewnych uwag zmierzających do ulepszenia treści przepisów, odpowiada założeniom prawa modelowego UNIDROIT i nawet w zaproponowanym kształcie będzie pełniła istotną funkcję ochroną dla kandydatów na franczyzobiorców. Potrzeba tej regulacji ochronnej jest na tyle silna, że zdaje się przeważać nad innymi racjami. Co prawda można bronić poglądu - na gruncie obecnie obowiązujących przepisów- że jeżeli kandydat na franczyzobiorcę jest konsumentem, to okoliczność, że prowadzi on rozmowy co do zawarcia umowy gospodarczej, uzasadnia to objęcie konsumenta przepisami prawa konsumenckiego. Umowa franczyzy może być podobnym „towarem” jak umowa deweloperska czy umowa timeshare. Niemniej pogląd ten nie jest powszechny, a ponadto ogólne przepisy o obowiązku informacyjnym dla konsumentów nie precyzują zakresu informacji jakie należałoby podać dla kandydata na franczyzobiorcę.
Ogólna ocena Projektu jest taka, że stosunkowo słabo chroni interesy franczyzobiorców, ale realizacja przez Projekt zasadniczych założeń prawa modelowego UNIDROIT przemawia za jego wprowadzeniem w życie. Należy mieć na uwagę okoliczność, że ze strony środowisk franczyzodawców formułowany był sugestywny komunikat, że nadmierne przeregulowanie rynku może mieć niekorzystny wpływ na rozwój franczyzy w Polsce. Być może z tej przyczyny wynika propozycja umiarkowanej interwencji ustawodawcy w problematykę franczyzy.
Mogą razić takie szczegółowe konstrukcje w Projekcie jak:
zasada wygaśnięcia roszczeń z tytułu kar umownych na skutek upływu określonego okresu czasu jako nieuzasadniony wyjątek od ogólnego modelu przedawnienia roszczeń;
koncepcja wypowiedzenie umowy a nie odstąpienia od umowy na wypadek niezrealizowania obowiązku informacyjnego przez organizatora sieci;
mało zgrabny sposób uregulowania ograniczeń co do zabezpieczenia wekslowego;
zawężony katalog podstaw dla wypowiedzenia umowy ze skutkiem natychmiastowym;
Niemniej oczyszczenie Projektu ustawy z kontrowersyjnych szczegółów jest bardzo proste dla ścieżki legislacyjnej.
Zasadnicza część opinii prawnej na temat Projektu będzie odnosiła się do rozwiązań szczegółowych. Trudno jest odpowiedzieć na pytanie, czy poszczególne projektowane przepisy spełniają swój cel. Regulacja franczyzy jest pożądana głównie dlatego, że Projekt realizuje cel ustawy modelowej. Treść poszczególnych przepisów może być lepsza lub gorsza, ale nawet ta gorsza wersja regulacji może spełnić dostateczne funkcje ochronne. Szczególnie kontrowersyjne uregulowania Projektu wyróżniono tłustym drukiem i podkreślaniem.
II. Uwagi szczegółowe
Treść proponowanej regulacji:
„Art. 764[10]
Przez umowę franczyzy franczyzodawca zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, udostępnić franczyzobiorcy do korzystania za wynagrodzeniem koncepcję lub technikę prowadzenia działalności gospodarczej oraz rzeczy lub prawa służące wykonywaniu tej działalności, w szczególności nazwę przedsiębiorstwa, znaki towarowe i patenty, a franczyzobiorca zobowiązuje się do prowadzenia we własnym imieniu i na własny rachunek działalności gospodarczej w oparciu o udostępnioną koncepcję lub technikę, rzeczy lub prawa”.
Propozycja zmian:
Definicję franczyzy należałoby uzupełnić o sformułowanie, że wskazane w niej udostępnienie określonych dóbr może być przyznane „na czas oznaczony bądź nieoznaczony”.
Dalej warto byłoby doprecyzować, że chodzi o korzystanie „ze zidentyfikowanej, istotnej i poufnej koncepcji lub techniki prowadzenia działalności gospodarczej”.
Definicja słabo podkreśla obowiązki franczyzobiorcy. Można zaproponować następujące sformułowanie: „franczyzobiorca zobowiązuje się do prowadzenia działalności gospodarczej we własnym imieniu i na własny rachunek zgodnie ze wskazówkami organizatora sieci i do zapłaty umówionego wynagrodzenia”.
Należałoby rekomendować uregulowanie zagadnienia subfranczyzy (franczyzy wielostopniowej): „Ilekroć w niniejszym tytule jest mowa o organizatorze o franczyzodawcy należy przez to odpowiednio rozumieć osobę udzielającą subfranczyzy.
Ponieważ instytucja franczyzy jest przedmiotem regulacji w innych gałęziach prawa można zarekomendować następujący dopisek: „Przepisy niniejszego tytułu” nie uchybiają przepisom innych ustaw, a w tym przepisom o publicznej ochronie konkurencji.
Można dodać w odpowiedniej jednostce redakcyjnej tekstu: „Umowę franczyzy zawartą na czas dłuższy niż dwadzieścia lat poczytuje się po upływie tego terminu za zawartą na czas nieoznaczony, chyba że umowa przewiduje opcję jej przedłużenia na kolejny określony okres czasu i obie strony skorzystają z tej opcji”.
Należy uznać, że brakuje następującej regulacji: „1. Jeżeli organizator sieci wymaga, aby franczyzobiorca poniósł na swój koszt określone nakłady celem rozpoczęcia działalności franczyzowej, ich rodzaj i wielkość powinny być dokładnie określone w umowie, a jeżeli byłoby to niemożliwe lub znacznie utrudnione, umowa powinna określać ich zakładany rodzaj i szacunkową wielkość. 2. Umowa powinna określać zasady ponoszenia nakładów przez franczyzobiorcę w czasie trwania umowy, a jeżeli jest możliwe określenie ich rodzaju i szacunkowej wielkości, to powinna je określić. 3. Umowa powinna określać zasady rozliczania poniesionych przez franczyzobiorcę nakładów. 4. Czas trwania umowy powinien umożliwić franczyzobiorcy amortyzację poniesionych nakładów. Nie uchybia to prawu wypowiedzenia umowy przez franczyzodawcę ze skutkiem natychmiastowym. 5. Postanowienie umowne mniej korzystne dla franczyzobiorcy jest nieważne”
Treść proponowanej regulacji:
„Art. 764[11] . Umowa franczyzy wymaga zachowania formy dokumentowej pod rygorem nieważności”.
Propozycja zmian:
Celem wzmocnienia ochrony prawnej słabszej strony relacji franczyzowej można zaproponować następującą regulację dodatkową: „ Zapewnienia organizatora sieci o korzyściach jakie daje przystąpienie do sieci i uczestnictwo w niej, bez względu na ich formę, stanowią część umowy. Franczyzobiorca może żądać potwierdzenia tych zapewnień w formie pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej. Zrzeczenie się tego uprawnienia jest nieważne. Nie uchybia to przepisom nakładającym obowiązki informacyjne na organizatorów sieci”.
Treść proponowanej regulacji:
Art. 764[12]
§ 1. Nie później niż 14 dni przed zawarciem umowy franczyzy franczyzodawca udostępnia franczyzobiorcy aktualny dokument informacyjny oraz wzorzec umowy franczyzy.
§ 2. Dokument informacyjny zawiera co najmniej:
1) dane identyfikujące franczyzodawcę;
2) opis działalności gospodarczej franczyzodawcy, w szczególności liczbę zawartych umów franczyzy, według stanu na koniec poprzedniego roku kalendarzowego;
3) opis działalności, która ma być wykonywana przez franczyzobiorcę;
4) sposób ustalania wynagrodzenia franczyzodawcy;
5) opis świadczeń franczyzodawcy, w szczególności wymienienie udostępnianych do korzystania koncepcji lub techniki działalności gospodarczej, rzeczy lub praw;
6) informację o szacunkowej wartości wydatków lub nakładów niezbędnych do poniesienia przez franczyzobiorcę w celu rozpoczęcia wykonywania umowy franczyzy;
7) informację o szacowanej wysokości przychodów franczyzobiorcy oraz o sposobie jej wyliczenia;
8) informację o zobowiązaniu franczyzobiorcy do zawierania umów z podmiotami trzecimi wskazanymi przez franczyzodawcę, o ile przewiduje się zawieranie takich umów;
9) informację o zakresie i środkach nadzoru franczyzodawcy nad sposobem wykonywania umowy franczyzy przez franczyzobiorcę, w szczególności o zakresie dostępu do tajemnic przedsiębiorstwa franczyzobiorcy oraz o prawie franczyzodawcy do wydawania wytycznych i poleceń, o ile przewiduje się nadzór franczyzodawcy nad sposobem wykonywania umowy franczyzy przez franczyzobiorcę;
10) informację o zasadach przejścia praw i obowiązków wynikających z umowy franczyzy oraz przystępowania nowej osoby do umowy po stronie franczyzobiorcy, o ile przewiduje się taką możliwość;
11) informację o zdarzeniach stanowiących podstawę nałożenia kar umownych oraz o sposobie ustalania ich wysokości, o ile przewiduje się nakładanie kar umownych;
12) okres obowiązywania umowy franczyzy i warunki jej przedłużenia;
13) terminy wypowiedzenia umowy franczyzy;
14) informację o zakazie konkurencji, w tym o terminach obowiązywania tego zakazu, o ile przewiduje się zakaz konkurencji.
§ 3. Franczyzobiorca może wypowiedzieć umowę franczyzy ze skutkiem natychmiastowym, jeżeli franczyzodawca nie udostępnił franczyzobiorcy dokumentu informacyjnego lub zawarł w nim informacje nierzetelne albo nieprawdziwe dotyczące spraw mających istotne znaczenie, a uzasadnione jest przypuszczenie, że gdyby franczyzobiorca był należycie o nich poinformowany, to umowy by nie zawarł i nie upłynął okres trzydziestu dni od powzięcia o tym wiedzy przez franczyzobiorcę.
§ 4. Uprawnienie, o którym mowa w § 3 wygasa z upływem roku od dnia zawarcia umowy franczyzy. § 5. Franczyzodawca jest obowiązany do naprawienia szkody wyrządzonej franczyzobiorcy przez zamieszczenie w dokumencie informacyjnym informacji nierzetelnych albo nieprawdziwych, chyba że nie ponosi winy.
§ 6. Przepisy § 1-5 stosuje się odpowiednio w razie przedstawienia franczyzobiorcy przez franczyzodawcę oferty zmiany umowy franczyzy. W razie braku zgody franczyzobiorcy na przyjęcie oferty zmiany umowy franczyzy, strony pozostają związane dotychczasowymi warunkami umowy.
Propozycja zmian:
Projektowany art. 764[12] k.c. to najistotniejsza część zmian. Kwestię obowiązku informacyjnego przed zawarciem umowy franczyzy reguluje prawo modelowe UNIDROIT. Wprowadzenie projektu tej regulacji prawnej jednoznacznie przemawia za sensem regulacji franczyzy.
Treści § 1 powinno się raczej nadać następującą treść „ Nie później niż 14 dni przed zawarciem umowy franczyzy lub umowy przedwstępnej, jeśli taka istnieje lub zapłatą jakiejkolwiek opłaty na rzecz organizatora sieci lub podmiotu powiązanego franczyzodawca udostępnia franczyzobiorcy aktualny dokument informacyjny oraz wzorzec umowy franczyzy”. Projekt odnosi termin 14 dni do zbyt małej liczby zdarzeń.
W § 2 można zaproponować następujące wprowadzenie do wymienionych w nim obowiązków wzmacniające wymiar ochrony: „Dokument informacyjnej sieci franczyzowej organizowanej, działającej lub mającej działać na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, bez względu na prawo rządzące umową, zawiera w szczególności”.
Można rekomendować następujący dopisek do projektowanego przepisu, gdyż bardzo często kandydat na franczyzobiorcę będący osobą fizyczną jest nie-przedsiębiorącą, a zatem wymaga wzmożonej ochrony prawnej: . „dokument informacyjny powinien przedstawiać informacje o sieci franczyzowej przy użyciu języka zrozumiałego dla przeciętnego odbiorcy. Dokument informacyjny powinien być w całości sporządzony w języku polskim. W przypadku sporządzenia dokumentu informacyjnego w różnych wersjach językowych wiążąca jest polska wersja językowa Niedopuszczalne jest podawanie w prospekcie informacyjnym wprowadzających w błąd lub niepełnych lub nieprawdziwych lub niezweryfikowanych w odpowiedni sposób informacji o korzyściach związanych z przystąpieniem do sieci franczyzowej i o uczestnictwie w niej jak i zatajanie związanego z tym ryzyka wiadomego organizatorowi sieci”.
Jak się wydaje zbyt wąsko określono sam zakres obowiązku informacyjnego: Można rekomendować dodanie następujących wymogów:
opis profilu idealnego franczyzobiorcy, w tym wymogi co do ewentualnego wcześniejszego doświadczenia w prowadzeniu działalności gospodarczej, poziomu wykształcenia i innych cech, które franczyzobiorca musi lub powinien posiadać;
szczegółowe informacje o szacunkowej wartości zapasów towarów, jeżeli dotyczy to danej działalności i warunków płatności za nie;
szczegółowe informacje na temat zobowiązania franczyzobiorcy do zakupu wszelkich towarów lub usług wymaganych do rozpoczęcia lub prowadzenia działalności franczyzowej;
szczegółowe informacje o zakresie pomocy dla franczyzobiorcy, w tym w szczególności o innowacjach technologicznych, szkoleniach franczyzobiorców i pracowników (w tym o czasie ich trwania, treści i kosztach), o podręcznikach franczyzowych;
informację na temat pomocy ze strony organizatora sieci w analizie i wyborze lokalizacji, w której działalność franczyzowa ma być wykonywana;
szczegółowe informacje o nadzorze nad sposobem wykonywania działalności franczyzowej przez franczyzobiorcę, w tym o zakresie dokumentów i danych jakie będzie obowiązany udostępniać franczyzobiorca;
szczegółowe informacje na temat sposobu postępowania z know-how w zakresie produktów, procesów lub zarządzania oraz poufnych informacji związanych z przemysłem, handlem, finansami po rozwiązaniu umowy;
określenie czy będzie zobowiązany do minimalnych kwot zakupu towarów lub usług od organizatora sieci lub osób wyznaczonych przez organizatora sieci oraz o możliwości i warunkach odmowy przyjęcia produktów lub usług wymaganych przez organizatora sieci;
określenie, czy organizator sieci może czerpać zyski z podnajmu lokalu franczyzobiorcy (gdy franczyzobiorca podnajmuje lokal od organizatora sieci).
W treści § 3 zawarto następującą treść: „Franczyzobiorca może wypowiedzieć umowę franczyzy ze skutkiem natychmiastowym” w konsekwencji niewykonania obowiązku należytej informacji. Niemniej należałoby rekomendować użycie innego rodzaju uprawnienia kształtującego to jest odstąpienia od umowy. W przypadku odstąpienia od umowy przyjmuje się stan jak gdyby umowa nigdy nie została zawarta. Strony obowiązane są zwrócić sobie spełnione świadczenia. Z kolei wypowiedzenie umowy wywołuje skutki jedynie „na przyszłość”.
Treść proponowanej regulacji:
Art. 764 [13]
O ile strony nie postanowiły inaczej, franczyzobiorca obowiązany jest do zachowania w tajemnicy udostępnionej przez franczyzodawcę poufnej koncepcji lub techniki prowadzenia działalności gospodarczej, a obowiązek zachowania tajemnicy nie jest ograniczony w czasie.
Propozycja zmian:
Można zaproponować następującą regulację: „1. Na zasadach wskazanych w umowie franczyzobiorca obowiązany jest do nieujawniania i zachowania dla siebie tajemnicy franczyzowej udostępnionej przez organizatora sieci. Umowa określa zasady udostępniania tajemnicy franczyzowej osobom trzecim, z pomocą których franczyzobiorca wykonuje działalność franczyzową. 2. Obowiązek zachowania tajemnicy franczyzowej trwa także przez pięć lat po ustaniu umowy, o ile strony nie zastrzegły innego terminu. 3. Przez tajemnicę franczyzową rozumie się informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne organizatora sieci lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, niezbędne do prowadzenia działalności franczyzowej, które jako całość lub w szczególnym zestawieniu i zbiorze ich elementów nie są powszechnie znane osobom zwykle zajmującym się tym rodzajem informacji albo nie są łatwo dostępne dla takich osób (wyjąwszy innych uczestników sieci franczyzowej), co do których organizator sieci podjął, przy zachowaniu należytej staranności, działania w celu utrzymania ich w poufności i które zostały na podstawie umowy udostępnione franczyzobiorcy. 4. Dla uniknięcia wątpliwości organizator sieci powinien w sposób zrozumiały dla franczyzobiorcy określić granice dla informacji podlegających tajemnicy franczyzowej. 5. Franczyzobiorca ponosi odpowiedzialność za szkodę wynikającą z naruszenia tajemnicy franczyzowej, chyba że nie ponosi winy”.
Treść proponowanej regulacji:
Art. 764[14] . O ile strony umowy nie postanowią inaczej, franczyzobiorca nie może przenieść na inną osobę praw z umowy franczyzy, ani wnieść ich tytułem wkładu do spółki.
Propozycja zmian:
W tym kontekście, w innej jednostce redakcyjnej tekstu można rekomendować dopisanie „W braku odmiennej umowy franczyza wygasa z chwilą śmierci franczyzobiorcy”.
Treść proponowanej regulacji:
Art. 764[15]. Jeżeli wskutek okoliczności, za które franczyzobiorca odpowiedzialności nie ponosi i które nie dotyczą jego osoby, zwykły przychód z działalności franczyzobiorcy uległ znacznemu zmniejszeniu, franczyzobiorca może żądać proporcjonalnego zmniejszenia wynagrodzenia franczyzodawcy za czas, w którym przychód uległ znacznemu zmniejszeniu. Zmniejszenie wynagrodzenia franczyzodawcy następuje w drodze powództwa lub zarzutu uprawnionego.
Propozycja zmian:
Na końcu zaproponowanej regulacji można dopisać: „Postanowienie umowne mniej korzystne dla franczyzobiorcy jest nieważne”.
W celu uszczelnienia ochrony można rekomendować jeszcze następującą regulację: „Organizator sieci nie może zobowiązywać franczyzobiorcy do nabywania towarów lub usług od organizatora sieci lub osoby trzeciej za ceny odbiegające od średnich cen rynkowych. Postanowienie umowne mniej korzystne dla franczyzobiorcy jest nieważne”.
Treść proponowanej regulacji:
Art. 764[16] . Franczyzodawca może wypowiedzieć umowę ze skutkiem natychmiastowym, jeżeli: 1) franczyzobiorca nie podjął działalności gospodarczej w oparciu o umowę franczyzy w okresie sześciu miesięcy od dnia zawarcia umowy albo trwale zaprzestał jej prowadzenia; 2) wobec franczyzobiorcy prawomocnie orzeczono zakaz prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie objętym umową franczyzy; 3) franczyzobiorca utracił pełną zdolność do czynności prawnych; 4) doszło do rażącego naruszenia przez franczyzobiorcę istotnego postanowienia umowy wywołującego nieodwracalne skutki albo franczyzobiorca pomimo upomnienia na piśmie nadal narusza istotne postanowienia umowy franczyzy; 5) pomimo wezwania do zapłaty na piśmie franczyzobiorca dopuszcza się zwłoki z zapłatą wynagrodzenia franczyzodawcy za dwa pełne okresy płatności.
Propozycja zmian:
Można zaproponować następującą regulację, z szerszym katalogiem podstaw do wypowiedzenia umowy: „Franczyzodawca może wypowiedzieć ze skutkiem natychmiastowym zarówno umowę zawartą na czas oznaczony, jak i zawartą na czas nieoznaczony, jeżeli: (1) franczyzobiorca nie podjął działalności gospodarczej albo trwale zaprzestał jej prowadzenia; (2) franczyzobiorcy zakazano prowadzenia działalności gospodarczej na mocy prawomocnego orzeczenia sądu; (3) franczyzobiorca utracił pełną zdolność do czynności prawnych; (4) franczyzobiorca, pomimo upomnienia organizatora sieci, nadal rażąco narusza istotne postanowienia umowy franczyzy; (5) franczyzobiorca zalega wobec organizatora sieci z zapłatą wynagrodzenia za dwa pełne okresy płatności; (6) została ogłoszona upadłość franczyzobiorcy;
zachowanie franczyzobiorcy w sposób rażący i uporczywy narusza prawo albo wywołuje poważne zgorszenie publiczne, a franczyzobiorca nie zaprzestał tego zachowania pomimo wezwania ze strony organizatora sieci.
Treść proponowanej regulacji:
Art. 764[17] . Franczyzobiorca może wypowiedzieć umowę ze skutkiem natychmiastowym, jeżeli doszło do rażącego naruszenia przez franczyzodawcę istotnego postanowienia umowy wywołującego nieodwracalne skutki albo franczyzodawca pomimo pisemnego upomnienia nadal narusza istotne postanowienia umowy franczyzy
Propozycja zmian:
Projekt wprowadza zbyt wąski katalog podstaw do wypowiedzenia umowy. Przed uregulowaniem umowy franczyzy niekiedy przyjmowano w orzecznictwie, że podstawą do rozwiązania umowy franczyzy przez franczyzobiorcę był art. 750 k.c. znajduje zastosowanie również do umowy franczyzy (por. wyr. Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 30.03.2017 r., I ACa 711/16, wyr. SN z 15.2.2007 r., II CSK 484/06, Legalis; wyr. SA w Krakowie z 16.05.2013 r., I ACa 354/13, Legalis; wyr. SN z 11.07.2001 r., V CKN 376/00, Glosa 2006, Nr 4, s. 13. Przy uznaniu tego poglądu za zasadny ustawodawca obecnie zawęża podstawy do rozwiązania umowy przez franczyzobiorcę. Można zaproponować następującą treść przepisu : „Franczyzobiorca może wypowiedzieć ze skutkiem natychmiastowym zarówno umowę zawartą na czas oznaczony, jak i zawartą na czas nieoznaczony, jeżeli: (1) wskutek okoliczności, za które franczyzobiorca odpowiedzialności nie ponosi i które nie dotyczą jego osoby, dalsze prawidłowe wykonywanie umowy franczyzy miałoby bezpośredni i oczywisty wpływ na powstanie stanu niewypłacalności albo zagrożenia niewypłacalnością franczyzobiorcy; (2) organizator sieci, pomimo pisemnego upomnienia, nadal rażąco narusza istotne postanowienia umowy franczyzy; (3) została ogłoszona upadłość organizatora sieci.”
Można rekomendować dopisanie jeszcze następującej podstawy: „Jeżeli franczyzobiorca jest osobą fizyczną i w sposób nieprzewidziany w chwili zawarcia umowy doznał obiektywnej przeszkody, która w sposób trwały uniemożliwia mu bądź w stopniu znacznym utrudnia prowadzenie działalności franczyzowej, wówczas może on wypowiedzieć umowę franczyzy z zachowaniem jednomiesięcznego okresu wypowiedzenia, choćby umowa była zawarta na czas oznaczony”.
Treść proponowanej regulacji:
Art. 764[18] § 1. Umowa zawarta na czas nieoznaczony może być wypowiedziana przez franczyzobiorcę na trzy miesiące naprzód. § 2. Umowa zawarta na czas nieoznaczony może być wypowiedziana przez franczyzodawcę na sześć miesięcy naprzód, chyba że w umowie przewidziano dłuższy termin wypowiedzenia. § 3. W przypadkach określonych w umowie zawartej na czas oznaczony franczyzobiorca może wypowiedzieć umowę.
Propozycja zmian:
Można zaproponować następujące sformułowanie„. 1. Umowa zawarta na czas nieoznaczony może być wypowiedziana przez franczyzobiorcę na trzy miesiące naprzód w pierwszym roku, na dwa miesiące naprzód w drugim roku i na miesiąc naprzód w trzecim i kolejnym roku jej obowiązywania. 2. Umowa zawarta na czas nieoznaczony może być wypowiedziana przez organizatora sieci na sześć miesięcy naprzód. 3.Ustawowe terminy wypowiedzenia mogą zostać przedłużone”. Dodatkowo powinno być odesłanie do innej jednostki redakcyjnej tekstu w brzmieniu „Czas trwania umowy powinien umożliwić franczyzobiorcy amortyzację poniesionych nakładów. Nie uchybia to prawu wypowiedzenia umowy przez franczyzodawcę ze skutkiem natychmiastowym”.
Treść proponowanej regulacji:
Art. 764[19] . Po rozwiązaniu umowy franczyzy zakaz konkurencji może obejmować wyłącznie zobowiązanie franczyzobiorcy do nietworzenia konkurencyjnego systemu franczyzowego przez okres nie dłuższy niż rok od dnia rozwiązania umowy franczyzy.
Propozycje zmian:
Dopuszczalna przez projekt postać zakazu konkurencji budzi wątpliwości. Tworzenie konkurencyjnego systemu franczyzowego jest w istocie rzeczy mało prawdopodobne. Były franczyzobiorca raczej będzie zainteresowany prowadzeniem podobnej działalności jak ta, która była oparta o franczyzę.
Można zaproponować następującą regulację: „ 1. Po ustaniu umowy franczyzobiorca jest obowiązany do zwrotu przedmiotów otrzymanych od organizatora sieci i nie może korzystać z własności intelektualnej i własności przemysłowej organizatora sieci ani ze szczególnej koncepcji i techniki prowadzenia działalności gospodarczej uzyskanej od organizatora sieci. 2. O ile strony nie postanowią inaczej, franczyzobiorca nie może bezpośrednio ani nawet pośrednio prowadzić działalności konkurencyjnej względem organizatora sieci, ani w jakikolwiek sposób uczestniczyć w prowadzeniu takiej działalności przez trzy lata po ustaniu umowy. Franczyzobiorcy nie przysługuje od organizatora sieci odszkodowanie z tytułu powstrzymywania się od działalności konkurencyjnej. 3. Franczyzobiorca ponosi odpowiedzialność za szkodę wynikającą z naruszenia zakazu konkurencji”.
Treść proponowanej regulacji:
Art. 764[20] . Roszczenie o zapłatę kary umownej wygasa w terminie roku od dnia, w którym franczyzodawca dowiedział się lub przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o niewykonaniu lub nienależytym wykonaniu zobowiązania przez franczyzobiorcę, chyba że franczyzodawca dokonał w tym terminie wezwania do zapłaty kary umownej.
Propozycje zmian:
Roszczenie „wygasa”, a zatem ustawodawca nie wprowadza terminu przedawnienia (który nie skutkuje wygaśnięciem roszczenia lecz jego zamianą w obligację naturalną) ale termin zawity. Wątpliwości budzi przeszkoda w wygaśnięciu roszczenia jaką jest jedynie wezwanie do zapłaty. Propozycja jest tak sprzeczna z przyjętym porządkiem dawności, że warto ją całkowicie usunąć.
Treść proponowanej regulacji:
Art. 764[21]. § 1. Weksel własny in blanco wręczony franczyzodawcy w celu spełnienia lub zabezpieczenia świadczenia wynikającego z umowy franczyzy powinien zawierać zastrzeżenie „nie na zlecenieˮ lub inne równoznaczne. § 2. W razie przyjęcia przez franczyzodawcę w celu spełnienia lub zabezpieczenia świadczenia wynikającego z umowy franczyzy weksla własnego in blanco niezawierającego zastrzeżenia „nie na zlecenieˮ lub innego równoznacznego i przeniesienia takiego weksla na inną osobę, franczyzodawca jest zobowiązany do naprawienia poniesionej przez wystawcę weksla szkody. § 3. Przepis § 2 stosuje się również, gdy weksel własny in blanco znalazł się w posiadaniu innej osoby wbrew woli franczyzodawcy.”.
Propozycje zmian:
Można rekomendować następujące sformułowanie ogólnego zakazu: „Na zabezpieczenie roszczeń organizatora sieci z umowy franczyzy lub z umowy towarzyszącej nie można wystawić, poręczyć ani indosować weksla ani czeku na zlecenie”.
Rekomendacja zmian w innych ustawach:
W ustawie z dnia 20 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 821, 1238, z 2020 r. poz. 568, 956, 1086, 1517, 21120 dodaje się art. […] w brzmieniu: Art. […] 1. Kto w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa jako organizator sieci zawiera umowę franczyzy, podając nieprawdziwe informacje o korzyściach jakie daje przystąpienie do sieci i uczestnictwo w niej, podlega karze grzywny. 2. Tej samej karze podlega, kto, zawierając z franczyzobiorcą będącym osobą fizyczną, która nigdy wcześniej nie prowadziła działalności gospodarczej, umowę franczyzy nie dopełnia obowiązku udzielenia pomocy polegającego na przeszkoleniu tej osoby w zakresie podstaw ekonomicznych i prawnych prowadzenia działalności gospodarczej. 3. Kto przyjmuje od franczyzobiorcy lub osoby trzeciej weksel lub czek niezawierający klauzuli „nie na zlecenie” w celu spełnienia lub zabezpieczenia świadczenia wynikającego z umowy franczyzy, podlega karze grzywny
Rekomendacja co do zasad międzyczasowych:
Można zaproponować następującą regulację: „Ustawa ma zastosowanie także do umów zawartych przed jej wejściem w życie. Organizator sieci nie ma obowiązku przedstawienia prospektu informacyjnego franczyzobiorcy, z którym umowa była zawarta przed dniem wejścia w życie ustawy, w tym także w przypadku wprowadzania zmian do umowy zawartej przed dniem wejścia w życie ustawy albo przedłużania czasu jej obowiązywania w wykonaniu uprawnienia kształtującego przez jedną ze stron albo w inny sposób. Ustawa wchodzi w życie po upływie sześciu miesięcy od dnia jej ogłoszenia”.
Opracował prof. dr hab. Rafał Adamus, Uniwersytet Opolski
Blog