Zgodnie z treścią art. 203 § 1 k.s.h. członek zarządu spółki z o.o. może być w każdym czasie odwołany uchwałą wspólników. Nie pozbawia go to roszczeń ze stosunku pracy lub innego stosunku prawnego dotyczącego pełnienia funkcji członka zarządu. Przy czym umowa spółki może zawierać inne postanowienia, w szczególności ograniczać prawo odwołania członka zarządu spółki z o.o. do ważnych powodów (art. 203 § 2 k.s.h.). Regulacja art. 203 § 1 k.s.h. stanowi wyraz rozdziału funkcji zarządzania spółką (funkcji menedżerskiej) od funkcji dawcy kapitału (funkcji właścicielskiej).[1]

Odwołanie członka zarządu ze składu zarządu powoduje wygaśnięcie jego mandatu w zarządzie spółki (art. 202 § 4 k.s.h.).

Odwołanie ze składu zarządu następuje z chwilą podjęcia uchwały. Należy bronić poglądu, że chodzi w tym przypadku nie o d z i e ń podjęcia uchwały ale moment jej podjęcia.[2] Należałoby rekomendować wpisywanie w protokole zgromadzenia wspólników daty podjęcia takiej uchwały. Uchwała o odwołaniu (inny akt prowadzący do odwołania) może jednak określić inny termin odwołania ze składu zarządu. Jeżeli jednak uchwała o odwołaniu nie wprowadza postanowienia o innym terminie odwołania niż moment jej podjęcia, domniemywa się, że wywołuje ona skutek natychmiastowy.[3]

Odwołanie ze składu zarządu wymaga ujawnienia w Krajowym Rejestrze Sądowym (art. 22 u. o KRS), przy czym wpis do rejestru zmian w zarządzie ma charakter deklaratoryjny.

Naczelny Sąd Administracyjny w Katowicach[4] trafnie wskazał, że „prawidłowo podjęta uchwała o odwołaniu członka zarządu i powołanie w jego miejsce innej osoby staje się skuteczna niezależnie od tego, czy zmiana taka zostanie ujawniona w rejestrze spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Innymi słowy mówiąc wpis (lub jego brak) do rejestru handlowego danych członków zarządu nie tworzy nowego stanu prawnego. Potwierdza on tylko fakt, że dane osoby są zarządcami. W odniesieniu do powołania i odwołania członków zarządu decydujące znaczenia ma ważnie powzięta uchwała o ich powołaniu (odwołaniu).”

Stosunkowi korporacyjnemu członka zarządu w spółce z o.o. towarzyszy pewien stosunek pozakorporacyny, który można również określić jako stosunek podstawowy (umowa o pracę, umowa zlecenia, umowa oświadczenie usług, itp.).

Zgodnie z art. 203 § 1 zd. 2 k.s.h. odwołanie członka zarządu nie pozbawia go roszczeń ze stosunku pracy lub innego stosunku prawnego dotyczącego pełnienia funkcji członka zarządu.

W praktyce odwołanie ze składu zarządu rodzi niekiedy potrzebę rozwiązania stosunku pozakorporacyjnego.

Po pierwsze, powstaje pytanie czy odwołanie ze składu zarządu jest uzasadniona przyczyną dla rozwiązania umowy o pracę zawartej z członkiem zarządu na czas nieokreślony?

Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 7 stycznia 2000r.[5] „stosunek pracy jest odrębnym stosunkiem prawnym od członkostwa w zarządzie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, w którego zakresie członek zarządu jest osobą trzecią względem spółki i o treści jego praw pracowniczych decyduje treść stosunku pracy.” W związku z odwołaniem ze składu zarządu pojawia się możliwość wypowiedzenia takiej osobie umowy o pracę zawartej na czas nie określony, jeżeli umowa ta była zawarta bezpośrednio w związku z powołaniem na stanowisko w zarządzie spółki. Pogląd ten wspierają następujące orzeczenia. W wyroku Sądu Najwyższego z 25.11.1997r.[6] wskazano, iż „odwołanie pracownika ze stanowiska prezesa zarządu spółki akcyjnej stanowi przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie mu umowy o pracę, której zawarcie wiązało się bezpośrednio z powołaniem go na to stanowisko.” Dalej idące stanowisko Sąd Najwyższy zajął w wyroku z 26 stycznia 2000r.[7] który stwierdził, iż „odwołanie ze stanowiska członka zarządu spółki, które nie zostało skutecznie podważone w trybie przepisów prawa handlowego, z reguły stanowi przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie umowy o pracę (art. 45 § 1 KP) pracownikowi zatrudnionemu w charakterze członka tego zarządu.”

Po drugie, pamiętać należy, że zgodnie z art. 210 § 1 k.s.h. w umowie między spółką a członkiem zarządu oraz w sporze z nim spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników. Pojawia się zatem istotne dla praktyki pytanie w jaki sposób powinna być reprezentowana spółka w stosunkach z byłym członkiem zarządu?

Sąd Najwyższy w wyroku z 6 maja 2009r.[8] przyjął, że „rada nadzorcza z chwilą odwołania ze stanowiska członka zarządu traci kompetencję do dokonania wypowiedzenia umowy o pracę i wobec tego, zgodnie z regułą domniemania kompetencji zarządu spółdzielni (…), uprawnienie do dokonania tej czynności prawnej przechodzi na zarząd.” We wcześniejszym orzeczeniu Sąd Najwyższy zaznaczył, że „po podjęciu uchwały o odwołaniu członka zarządu rada nadzorcza spółki z o.o. nie może wypowiedzieć mu umowy o pracę, niezależnie od tego, czy dowiedział się o odwołaniu.”[9]

Niemniej w innych orzeczeniach Sądu Najwyższego[10] przyjęto, że rada nadzorcza spółki może j e d n o c z e ś n i e z odwołaniem podjąć uchwałę o rozwiązaniu stosunku pracy z członkiem zarządu.

Inny problem dotyczy sytuacji, w której członek zarządu został odwołany a następnie rozwiązano z tym członkiem umowę o pracę ale uczyniono to w sposób wadliwy. Powstaje w takim przypadku pytanie, czy takiemu członkowi zarządu przysługuje roszczenie o przywrócenie do pracy (art. 45 k.p.). Problemem tym zajmował się Sąd Najwyższy[11], który przyjął, że „odwołanemu członkowi zarządu spółki kapitałowej, zatrudnionemu na tym stanowisku na podstawie umowy o pracę, którą rozwiązano sprzecznie z prawem, nie przysługuje roszczenie o przywrócenie do pracy.” Pogląd ten został jednak poddany krytyce w literaturze.[12] Nie bez racji zauważono, że ustanie stosunku korporacyjnego nie ma bezpośredniego wpływu na byt stosunku pracy opartego na podstawie umowy o pracę. Odwołanie powoduje jedynie utratę mandatu do pełnienia funkcji, a nie wywiera bezpośredniego wpływu na stosunek pracy. Do jego rozwiązania konieczne jest podjęcie dodatkowych czynności. „Stosunek członkostwa w zarządzie wyznacza ramy dla stosunku zatrudnienia członka zarządu, który ma charakter fakultatywny. Stosunek pracy nawiązywany z członkiem zarządu spółki kapitałowej ma charakter wtórny i jest powiązany ściśle z wykonywaniem funkcji w zarządzie. Jeżeli ustanie stosunek korporacyjny, który daje podstawę dla istnienia stosunku pracy, odpada uzasadnienie dla istnienia stosunku pracy w odniesieniu do członka zarządu.” Przepis art. 203 k.s.h. odnosi się – jak argumentowano o jedynie do ustania stosunku korporacyjnego, a orzeczenie przywracające nie skutkowałoby tym, że odwołany członek zarządu stałby się ponownie piastunem organu zarządzającego spółki. „Przywrócenie do pracy jako instytucja prawa pracy nie wywiera skutków w sferze prawa handlowego.” Przywołany pogląd jest trafny.

Blog