Przepisy Kodeksu spółek handlowych przewidują możliwość wyboru członków rady nadzorczej w drodze tzw. głosowania grupami. Zgodnie z art. 385 § 3 k.s.h. na wniosek akcjonariuszy, reprezentujących co najmniej jedną piątą kapitału zakładowego, wybór rady nadzorczej powinien być dokonany przez najbliższe walne zgromadzenie w drodze głosowania oddzielnymi grupami, nawet gdy statut przewiduje inny sposób powołania rady nadzorczej. Zgłoszenie przez mniejszość akcjonariuszy, określoną w art. 385 § 3 k.s.h., wniosku o dokonanie wyboru rady nadzorczej w drodze głosowania oddzielnymi grupami obliguje zarząd do umieszczenie tego wniosku w porządku obrad najbliższego walnego zgromadzenia (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 2000 r., IV CKN 1088/00, OSNC 2000, nr 11, poz. 210). Wniosek taki powinien być zgłoszony zarządowi w terminie umożliwiającym wywiązanie się adresata wniosku z tej powinności.
W przypadku umieszczenia w porządku obrad wniosku o wybór rady nadzorczej w głosowaniu grupami, nie jest ono władne usuwać z porządku dziennego postanowienia dotyczącego wyboru rady nadzorczej spółki oddzielnymi grupami w wyniku podjęcia stosownej uchwały w tej materii. W przeciwnym wypadku uchwała taka, jako powzięta wbrew przepisom prawa, mogłaby być skutecznie zaskarżona (Tak: wyrok Sądu Najwyższego z 13.06.2003r. III CKN 111/01, OSNC z 2004r., Nr 9, poz. 141).
W przepisach Kodeksu spółek handlowych brak jest natomiast regulacji dotyczącej trybu odwoływania członków rady nadzorczej powołanych w drodze wyboru grupami. Dopuszczalność odwołania członków rady nadzorczej wybranych w taki sposób nie powinna jednak budzić wątpliwości. Przemawiają za tym następujące argumenty.
Przede wszystkim podnieść należy, iż przepis art. 385 § 1 k.s.h. stanowi o tym, iż rada nadzorcza składa się z co najmniej trzech członków powoływanych i odwoływanych przez walne zgromadzenie. Każdy z członków rady nadzorczej jest zatem usuwalny. Po drugie, zgodnie z treścią § 2 art. 386 k.s.h. do członka rady nadzorczej odpowiednio stosuje się przepisy art. 369 i 370 k.s.h. Przepis art. 369 § 5 k.s.h. stanowi, iż mandat członka zarządu wygasa również wskutek śmierci, rezygnacji albo odwołania go ze składu zarządu. Natomiast zgodnie z art. 370 § 1 k.s.h. członek zarządu może być w każdym czasie odwołany. W konsekwencji odwołany może być również członek rady nadzorczej wybrany w głosowaniu grupami. Po trzecie, argument z wykładni celowościowej wskazuje na potrzebę zagwarantowania możliwości odwołanie członka rady nadzorczej wybranego grupami, np. co do którego utracono zaufanie, który okazał się być niekompetentny czy który działa na szkodę spółki, itp.
W piśmiennictwie pojawiły się natomiast różne wypowiedzi co do tego kto może odwołać członka rady nadzorczej wybranego w drodze głosowania grupami. Problem ten wzbudza również pewne wątpliwości w praktyce stosowania prawa.
Nie budzi zastrzeżeń teza, iż członka rady nadzorczej wybranego w drodze głosowania grupami może odwołać walne zgromadzenie akcjonariuszy. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 24.11.2004r. II CK 210/04, Biuletyn Sądu Najwyższego z 2005r., Nr 3, poz. 13, walne zgromadzenie spółki akcyjnej uprawnione jest do odwołania członków rady nadzorczej wybranych grupami. W piśmiennictwie za dopuszczalnością odwołania członków rady nadzorczej w głosowaniu grupami wypowiedział się m.in. M. Rodzynkiewicz, Kodeks spółek handlowych, Warszawa 2005r., s. 681. Dalej stwierdzić należy, iż w wyroku Sądu Najwyższego z 13.06.2003r. III CKN 111/01, OSNC z 2004r., Nr 9, poz. 141 wyrażono myśl, iż nie stoi na przeszkodzie wybór rady nadzorczej w drodze głosowania grupami w spółce akcyjnej, w której istnieje już rada nadzorcza wybrana wcześniej w głosowaniu grupami. Sąd ten podniósł dalej, iż zmienność struktury akcjonariatu i pojawienie się w związku z tym nowych grup mniejszościowych, może właśnie usprawiedliwiać próbę nowego ukształtowania składu rady nadzorczej, odpowiadającej interesom tych grup. Trudno – zdaniem Sądu Najwyższego - znaleźć w tej mierze racjonalne argumenty mające usprawiedliwiać ewentualną odmowę powtórzenia po pewnym czasie sposobu wyboru członków rady nadzorczej w drodze głosowania grupami. W konsekwencji gdy rada nadzorcza jest wybrana grupami, a zostanie złożony wniosek o wybór nowej rady nadzorczej również wybieranej grupami, wówczas mandaty tej pierwszej rady nadzorczej wygasną zgodnie z art. 385 § 8 k.s.h.
Pewne wątpliwości wzbudza natomiast stanowisko według którego, uprawnioną do odwołania jest także grupa akcjonariuszy, która wybrała daną osobę do rady nadzorczej. W uzasadnieniu tego poglądu przytacza się argument, iż jeżeli grupa akcjonariuszy deleguje członka rady, to tylko ona może taką delegację cofnąć (J.P. Naworski, Ustawowy zakaz konkurencji niektórych członków rady nadzorczej spółki akcyjnej, Prawo Spółek z 2001r., Nr 12, s. 2 i n., A. Kidyba, Kodeks spółek handlowych. Tom II, Komentarz do art. 301 – 633 k.s.h., Zakamycze 2002, s. 406).
„Grupa akcjonariuszy” w rozumieniu art. 385 § 5 k.s.h. to gremium, które może działać li tylko na forum walnego zgromadzenia akcjonariuszy. Gremium to nie ma charakteru trwałego, a także - z kilku powodów - jest trudne do zrekonstruowania przy okazji innego walnego zgromadzenia, niż to na którym zostało utworzone. Po pierwsze, przy obliczeniu wielkości grupy bierze się pod uwagę kapitał zakładowy reprezentowany na konkretnym walnym zgromadzeniu, a nie cały kapitał zakładowy. Zatem dla ewentualnej rekonstrukcji takiej grupy musiałaby istnieć identyczna reprezentacja akcji na walnych zgromadzeniach akcjonariuszy. W przypadku spółek o rozproszonym akcjonariacie, z oczywistych względów mogłoby być to trudne. Po drugie, pomiędzy jednym a drugim walnym zgromadzeniem nie powinny mieć miejsca jakiekolwiek zmiany w strukturze akcjonariatu spółki. Po trzecie, (w przypadku gdy grupę tworzy więcej niż jeden akcjonariusz) należałoby założyć, iż stan interesów poszczególnych takiej grupy jest stały i nie ulega on zmianie, czego wyrazem byłaby dalsza wola pozostawania wszystkich członków w owej grupie. Nawet gdyby jednak udało się zrekonstruować „grupę akcjonariuszy” na kolejnym walnym zgromadzeniu, to pojawiają się wątpliwości co do kompetencji takiego gremium do odwołania członków Rady Nadzorczej uprzednio przez taką grupę wybranych. Przede wszystkim, jak to zostało wspomniane wcześniej – według konstrukcji ustawowej - grupa akcjonariuszy jest efemerydą aktualną w konkretnym układzie stosunków akcyjnych na danym walnym zgromadzeniu. Trudno przyjąć, iż owa grupa ukonstytowywuje się i tworzy stały twór. Odtworzenie identycznej grupy na kolejnym walnym zgromadzeniu pozwala na przyjęcie tezy, iż jest to nowa grupa, nawet gdyby istniała zbieżność pomiędzy jej składem a składem grupy wybranej na poprzednim walnym zgromadzeniu akcjonariuszy. Następnie wypada zauważyć, iż „grupa akcjonariuszy” nie jest organem, ale tworem o ściśle określonym zakresie kompetencji, których poszerzanie byłoby zabiegiem niedopuszczalnym. Wreszcie, nic nie stoi na przeszkodzie aby powołać nową radę nadzorczą w drodze głosowania grupami, wówczas mandaty dotychczasowych członków rady nadzorczej, nawet jeżeli zostali oni wybrani grupami, wygasną.
W konsekwencji „grupa akcjonariuszy” która desygnowała członka rady nadzorczej nie jest upoważniona do jego odwoływania.
Przeprowadzone tu rozważania pozwalają zatem na wysunięcie następujących wniosków.
Po pierwsze, wszyscy członkowie rady nadzorczej wybrani w głosowaniu grupami mogą być odwołani, przed upływem kadencji, na ogólnych zasadach przez walne zgromadzenie akcjonariuszy.
Po drugie, walne zgromadzenie akcjonariuszy może odwołać także poszczególnych członków rady nadzorczej wybranych w drodze głosowania grupami. Wakat może być uzupełniony w drodze głosowania na zasadach ogólnych. Gdyby ów wakat miał być uzupełniony w drodze głosowania grupami wówczas mogłoby się to odbyć nie wcześniej niż na kolejnym walnym zgromadzeniu (zob. M. Rodzynkiewicz, Kodeks spółek handlowych, Warszawa 2005r., s. 677).
Po trzecie, mandaty członków Rady Nadzorczej wybranych w drodze głosowania grupami mogą wygasnąć na zasadzie art. 385 § 8 k.s.h. w przypadku wyboru przynajmniej jednego członka rady w drodze nowego głosowania grupami. W takiej sytuacji mandaty w radzie nadzorczej nieobsadzone przez odpowiednią grupę akcjonariuszy obsadza się w drodze głosowania, w którym uczestniczą wszyscy akcjonariusze, których głosy nie zostały oddane przy wyborze członków rady nadzorczej, wybieranych w drodze głosowania oddzielnymi grupami.
Blog