Umorzenie papieru wartościowego w razie jego utraty prowadzi do odzyskania możliwości dochodzenia wierzytelności inkorporowanej w treści papieru wartościowego. Kodeks cywilny nie reguluje zagadnienia umorzenia papierów wartościowych. Pozostawia to zagadnienie innym przepisom. Podstawowym aktem prawnym w tym zakresie jest dekret z dnia 10 grudnia 1946 r. o umarzaniu utraconych dokumentów. W myśl art. 1 ust. 1 d. um. dok., dokument, którego posiadanie jest potrzebne do rozporządzania prawem z nim związanym, może być umorzony w razie jego utraty wskutek zniszczenia, zgubienia lub bezprawnego zaboru. Uprawnionym do złożenia wniosku o umorzenie jest a) ostatni prawny posiadacz dokumentu (art. 1 ust. 1 d. um. dok.) jak i b) każdy, kto ma interes prawny w umorzeniu (art. 1 ust. 2 d. um. dok.). Niektóre papiery wartościowe mają charakter nieumarzalny (zob. art. 2 d. um. dok.). Będą to np. dokumenty z zastrzeżeniem nieumarzalności, dokumenty przedawnione, kupony od dokumentów, płatne okresowo, o ile treść dokumentu nie stanowi inaczej. Postępowanie o umorzenie utraconego dokumentu ma charakter nieprocesowy (zob. art. 3 d. um. dok.). Wniosek o umorzenie dokumentu może zawierać żądanie zabezpieczenia w postaci a) sądowego zakazu, pod rygorem nieważności dokonywania jakichkolwiek czynności prawnych dotyczących praw z utraconego dokumentu, b) zakazu dla wystawcy spełnienia świadczeń z tego dokumentu, c) zakazu zamiany dokumentu na inny (zob. art. 6 d. um. dok.). Skutki prawomocnego postanowienia sądu w przedmiocie umorzenia dokumentu są następujące. Po pierwsze, jeżeli dokument został prawomocnie umorzony, wystawca obowiązany jest wydać osobie, na której żądanie nastąpiło umorzenie, na jej koszt nowy dokument, albo, gdy wierzytelność jest wymagalna, spełnić świadczenie. (art. 11 ust. 1 d. um. dok.). Jeżeli jednak umorzenie dokumentu nastąpiło nie na żądanie ostatniego posiadacza prawnego, lecz innej osoby, postanowienie sądu oznaczy, komu ma być wydany dokument lub spełnione świadczenie (art. 11 ust. 2 d. um. dok.). Po drugie, wypis prawomocnego postanowienia o umorzeniu dokumentu zastępuje umorzony dokument, dopóki w zamian za ten wypis nie będzie wydany nowy dokument, tzw. duplikat (art. 11 ust. 3 d. um. dok.).

Przepisów dekretu nie stosuje się m.in. do weksli i czeków (art. 12 ust. 1 pkt 1 i 2 d. um. dok.). Zgodnie z art. 96 zd. 1 pr. weksl. ten, komu weksel zaginął, może żądać od sądu rejonowego miejsca płatności wekslu uznania go za umorzony. Na podstawie orzeczenia, uznającego weksel za umorzony, można wykonywać wszystkie prawa z weksla (art. 100 pr. weksl.). Analogiczną regulację prawną zawierają przepisy art. 78 zd. 1 i 81 pr. czek.).

W myśl art. 357 § 2 k.s.h. statut spółki akcyjnej może regulować tryb umarzania zniszczonych lub utraconych dokumentów akcji, świadectw tymczasowych oraz innych dokumentów wydawanych przez spółkę. Wydanie duplikatów dokumentów wymaga uprzedniego ogłoszenia o zniszczeniu lub utracie tych dokumentów. Jeżeli natomiast statut spółki akcyjnej nie reguluje trybu wydawania duplikatów dokumentów wydawanych przez spółkę, które uległy zniszczeniu lub utracie przez akcjonariusza, spółka akcyjna – zgodnie z art. 357 § 2 k.s.h. – powinna wydać uprawnionemu nowy dokument za zwrotem kosztów jego sporządzenia po umorzeniu zniszczonego lub utraconego dokumentu. Umorzenie dokumentu następuje w trybie przewidzianym dekretem o umarzaniu utraconych dokumentów. Od umorzenia zniszczonych, utraconych dokumentów akcji należy odróżnić samo umorzenie akcji będące unicestwieniem prawa podmiotowego. Umorzenie akcji reguluje art. 359 i n. k.s.h. . Zgodnie z art. 359 § 1 k.s.h. akcje mogą być umorzone w przypadku, gdy statut spółki akcyjnej tak stanowi. Akcja może być umorzona a) za zgodą akcjonariusza w drodze jej nabycia przez spółkę (umorzenie dobrowolne), albo b) bez zgody akcjonariusza (umorzenie przymusowe). Konsekwencją umorzenia akcji jako prawa podmiotowego (unicestwienia prawa udziałowego inkorporowanego w treści deklaratywnego papieru wartościowego) jest utrata ważności dokumentu akcji.

Blog