Przepisy prawa bankowego obejmują swoją regulacją prawną umowę rachunku powierniczego (art. 59 pr. bank.).[1] Umowa rachunku powierniczego jest szczególnym rodzajem umowy rachunku bankowego, o której mowa w treści art. 725 k.c. (por. art. 49 ust. 1 pkt 4 pr. bank.). W konsekwencji, w zakresie nieuregulowanym w art. 59 pr. bank. do rachunku powierniczego należy stosować ogólne przepisy o rachunku bankowym.[2] Prowadzenie „innych rachunków bankowych”, w tym rachunku powierniczego, należy zaliczyć do grupy tzw. czynności bankowych (art. 5 ust. 1 pkt 2 pr. bank.).

Zgodnie z treścią art. 59 ust. 1 pr. bank. na rachunku powierniczym mogą być gromadzone wyłącznie środki pieniężne powierzone posiadaczowi rachunku powierniczego przez osobę trzecią, na podstawie odrębnej umowy. Stronami umowy rachunku powierniczego są bank i posiadacz rachunku powierniczego. Umowa rachunku powierniczego określa warunki, jakie powinny być spełnione, aby środki pieniężne osoby trzeciej (lub osób trzecich) wpłacone na rachunek powierniczy mogły być wypłacone posiadaczowi tego rachunku lub aby jego dyspozycje w zakresie wykorzystania tych środków mogły być zrealizowane (art. 59 ust. 2 i 3 pr. bank.).

Prawo bankowe przyjmuje konstrukcję, polegającą na wyłączeniu środków zdeponowanych na rachunku powierniczym z masy majątkowej posiadacza rachunku powierniczego.[3] Po pierwsze, w razie wszczęcia postępowania egzekucyjnego przeciwko posiadaczowi rachunku powierniczego - środki znajdujące się na rachunku nie podlegają zajęciu (art. 59 ust. 4 pr. bank.).[4] W literaturze przedmiotu P. Wierzbicki podnosi, że „zakaz zajęcia oznacza, iż ustawodawca chroni powierzone środki pieniężne przed skutkami postępowania egzekucyjnego przeciwko posiadaczowi rachunku powierniczego, które (…) może nie mieć żadnego związku ze stosunkiem powierniczym.”[5] Po drugie, w razie ogłoszenia upadłości posiadacza rachunku powierniczego - środki pieniężne znajdujące się na tym rachunku podlegają wyłączeniu z masy upadłości (art. 59 ust. 5 pr. bank.). Temu zagadnieniu poświęcone jest niniejsze opracowanie. Po trzecie, w przypadku śmierci posiadacza rachunku powierniczego zgromadzone na tym rachunku kwoty nie wchodzą do spadku po posiadaczu rachunku (art. 59 ust. 6 pr. bank.).

 

[1] Na temat rachunku powierniczego zob. np. W. Pyzioł, w: System prawa prywatnego, Prawo zobowiązań – część szczegółowa, pod red. J. Panowicz – Lipskiej, t. VIII, Warszawa 2004, s. 390, R. Rykowski, Uwagi o bankowym rachunku powierniczym, Przegląd Prawa Handlowego 2005, nr 7, s. 41 i n., P. Wierzbicki, Zakaz zajęcia egzekucyjnego środków na bankowym rachunku powierniczy, Prawo Bankowe 2006, nr 2, s. 54 i n.

[2] W. Pyzioł, w: System…., s. 391

[3] A. Bieranowski, w recenzji pracy P. Steca, Powiernictwo w prawie polskim na tle porównawczym, Kraków 2005, Rejent 2005, nr 11, s. 175 i n. podniósł, że „artykuł 59 pr. bank. zawiera przejawy koncepcji oddzielenia mas majątkowych, uwalniając expressis verbis pieniądze ulokowane na takim rachunku od egzekucji prowadzonej z majątku powiernika przez jego wierzycieli, wyłączając je także z masy upadłości oraz ze spadku po śmierci powiernika. Pomimo milczenia na temat art. 59 pr. bank. dochodzi tu także do odseparowania wierzytelności pieniężnej z rachunku powierniczego od majątku podlegającego reżimowi wspólności małżeńskiej powiernika.”

[4] Zob. P. Wierzbicki, Zakaz…, s. 54 i n., który przepis art. 59 ust. 4 pr. bank. uznaje za normę procesową, gdyż – w ocenie przywołanego Autora – wywołuje ona skutek w sferze postępowania egzekucyjnego, jako norma uzupełniająca w stosunku do przepisów Kodeksu postępowania cywilnego dotyczących wyłączeń spod egzekucji (art. 829-832 k.p.c.).

[5] P. Wierzbicki, Zakaz…, s. 54 i n.

Blog

07 lutego 2019
O potencjale rachunku powierniczego.