Czynności prawne mogą być dokonywane osobiście albo przez inne osoby. W przypadku spółki akcyjnej, która jest osobą prawną, stwierdzić należy, że dokonuje ona czynności prawnych :

1. poprzez swoje organy, w oparciu o tzw. teorię organu (art. 38 k.c.), a zatem co do zasady Zarząd
2. poprzez pełnomocników, w oparciu o teorię pełnomocnictwa

Zgodnie z art. 95 § 1 k.c. z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych albo wynikających z właściwości czynności prawnej, można dokonać czynności prawnej przez przedstawiciela. Ustawodawca generalnie dozwala zatem na dokonywanie czynności przez pełnomocnika.

Czynność prawna dokonana przez przedstawiciela w granicach umocowania pociąga za sobą skutki bezpośrednio dla reprezentowanego (art. 95 § 2 k.c.). Innymi słowy pełnomocnik, poprzez swoje działanie, nie wywołuje skutków „sam dla siebie” ale jego działanie wywołuje skutki dla reprezentowanego.

Pełnomocnictwo może być:

1. ogólne
2. rodzajowe
3. do określonej czynności

Szczególnym rodzajem pełnomocnictwa jest prokura.

W powyższych ramach dopuszczalne jest udzielenie umocowania do dokonywania czynności określonego rodzaju do określonej kwoty pieniężnej.

informacje o jednostce

orzeczenia sądów

Pełnomocnictwo ogólne obejmuje umocowanie do czynności zwykłego zarządu (art. 98). Do czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu potrzebne jest pełnomocnictwo określające ich rodzaj, chyba że ustawa wymaga pełnomocnictwa do poszczególnej czynności.

Pełnomocnictwo zazwyczaj połączone jest z innym stosunkiem prawnym (np. z umową o prace, umową o świadczenie usług, umową zlecenia, itp.).

Jeżeli pełnomocnik przy wykonywaniu czynności wyrządzi szkodę mocodawcy (reprezentowanemu) to odpowiada on na zasadach ogólnych.

Jeżeli chodzi o formę pełnomocnictwa, to obowiązują następujące zasady:

informacje o jednostce

orzeczenia sądów

• w sytuacji, gdy do ważności czynności prawnej potrzebna jest szczególna forma, pełnomocnictwo do dokonania tej czynności powinno być udzielone w tej samej formie (art. 99 § 1 k.c.)

• pełnomocnictwo ogólne powinno być pod rygorem nieważności udzielone na piśmie (art. 99 § 2 k.c.)

informacje o jednostce

orzeczenia sądów

W odniesieniu do czasu trwania pełnomocnictwa, stwierdzić należy, że

• pełnomocnictwo może zostać udzielone na określony przedział czasu (np. na rok)

• pełnomocnictwo do dokonania określonej czynności wygasa wraz z dokonaniem tej czynności

• pełnomocnictwo może być w każdym czasie odwołane, chyba że mocodawca zrzekł się odwołania pełnomocnictwa z przyczyn uzasadnionych treścią stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa (art. 101 § 1 k.c.)

• umocowanie wygasa ze śmiercią mocodawcy lub pełnomocnika, chyba że w pełnomocnictwie inaczej zastrzeżono z przyczyn uzasadnionych treścią stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa (art. 101 § 2 k.c.)

informacje o jednostce

orzeczenia sądów

Po wygaśnięciu umocowania pełnomocnik obowiązany jest zwrócić mocodawcy dokument pełnomocnictwa. Może żądać poświadczonego odpisu tego dokumentu; wygaśnięcie umocowania powinno być na odpisie zaznaczone (art. 102 k.c.).

Istotna kwestia dotyczy tego, jakie są skutki działania bez pełnomocnictwa.

• Po pierwsze, w odniesieniu do umów, jeżeli zawierający umowę jako pełnomocnik nie ma umocowania albo przekroczy jego zakres, ważność umowy zależy od jej potwierdzenia przez osobę, w której imieniu umowa została zawarta. Druga strona może wyznaczyć osobie, w której imieniu umowa została zawarta, odpowiedni termin do potwierdzenia umowy; staje się wolna po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu. W braku potwierdzenia ten, kto zawarł umowę w cudzym imieniu, obowiązany jest do zwrotu tego, co otrzymał od drugiej strony w wykonaniu umowy, oraz do naprawienia szkody, którą druga strona poniosła przez to, że zawarła umowę nie wiedząc o braku umocowania lub o przekroczeniu jego zakresu (art. 103 k.c.).

• Po drugie, jednostronna czynność prawna dokonana w cudzym imieniu bez umocowania lub z przekroczeniem jego zakresu jest nieważna. Jednakże gdy ten, komu zostało złożone oświadczenie woli w cudzym imieniu, zgodził się na działanie bez umocowania, stosuje się odpowiednio przepisy o zawarciu umowy bez umocowania (art. 104 k.c.).

• Po trzecie, jeżeli pełnomocnik po wygaśnięciu umocowania dokona w imieniu mocodawcy czynności prawnej w granicach pierwotnego umocowania, czynność prawna jest ważna, chyba że druga strona o wygaśnięciu umocowania wiedziała lub z łatwością mogła się dowiedzieć (art. 105 k.c.).

Kodeks cywilny wprowadza generalny zakaz dokonywania czynności z samym sobą. Pełnomocnik nie może być drugą stroną czynności prawnej, której dokonuje w imieniu mocodawcy, chyba że:

1. co innego wynika z treści pełnomocnictwa
2. albo że ze względu na treść czynności prawnej wyłączona jest możliwość naruszenia interesów mocodawcy.

Zasadę powyższą stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy pełnomocnik reprezentuje obie strony.

Kodeks cywilny reguluje zasady związane z tzw. dalszym pełnomocnictwem (substytucją). Zgodnie z art. 106 k.c. pełnomocnik może ustanowić dla mocodawcy innych pełnomocników tylko wtedy, gdy umocowanie takie wynika z treści pełnomocnictwa, z ustawy lub ze stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa.

informacje o jednostce

orzeczenia sądów

Pełnomocnictwo może być:

• indywidualne (w tym wypadku pełnomocnik działa samodzielnie)

• wspólne (w tym wypadku pełnomocnicy muszą działać łącznie, aby dokonać skutecznej czynności prawnej)

Jeżeli mocodawca ustanowił kilku pełnomocników z takim samym zakresem umocowania, każdy z nich może działać samodzielnie, chyba że co innego wynika z treści pełnomocnictwa. Zasadę tą stosuje się odpowiednio do pełnomocników, których pełnomocnik sam dla mocodawcy ustanowił (art. 107 k.c.).

Prokura jest pełnomocnictwem udzielonym przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców, które obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa.

Nie można ograniczyć prokury ze skutkiem wobec osób trzecich, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej (art. 109¹ k.c.). Niemniej do zbycia przedsiębiorstwa, do dokonania czynności prawnej, na podstawie której następuje oddanie go do czasowego korzystania, oraz do zbywania i obciążania nieruchomości jest wymagane pełnomocnictwo do poszczególnej czynności (art. 109³ k.c.). Ponadto prokurę można ograniczyć do zakresu spraw wpisanych do rejestru oddziału przedsiębiorstwa (tzw. prokura oddziałowa art. 109⁵ k.c.).

Prokurentem może być osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych (art. 109² § 2 k.c.).

Prokura nie może być przeniesiona. Prokurent może ustanowić pełnomocnika do poszczególnej czynności lub pewnego rodzaju czynności (art. 109 ⁶ k.c.).

Prokura może być:

1. udzielona kilku osobom łącznie (prokura łączna)
2. udzielona oddzielnie (art. 109⁴ k.c.).

Prokura łączna oznacza, iż do dokonania danej czynności prawnej potrzebne jest działanie wszystkich prokurentów łącznych.

Prokura samodzielna (samoistna, oddzielna) oznacza, iż do dokonania czynności prawnej wystarcza działanie jedynie prokurenta samodzielnego.

Udzielenie i wygaśnięcie prokury przedsiębiorca powinien zgłosić do rejestru przedsiębiorców. Zgłoszenie o udzieleniu prokury określa jej rodzaj, a w przypadku prokury łącznej także sposób jej wykonywania (art. 109 ⁸ k.c.).

W konsekwencji osoby prokurentów i sposób wykonywania prokury podlega ujawnieniu w rejestrze.

Blog