Kluczowe znaczenie w konstrukcji przyspieszonego postępowania układowego ma art. 252 ust. 1 p.r. gdyż wprowadza on materialnoprawne moratorium na spłatę długów układowych lege non distinguente prywatnoprawnych jak i publicznoprawnych. Zgodnie z art. 252 ust. 1 p.r. od dnia otwarcia przyspieszonego postępowania układowego (tzn. od godziny 0:00 tegoż dnia) do dnia jego zakończenia albo uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu przyspieszonego postępowania układowego, spełnianie przez dłużnika albo zarządcę świadczeń pieniężnych wynikających z wierzytelności, które z mocy prawa są objęte układem, jest niedopuszczalne. Jest to z jednej strony przywilej dłużnika, a z drugiej jego obowiązek. Spełnianie takich świadczeń pieniężnych może być podstawą odebrania dłużnikowi zarządu.

Wpisując treść art. 252 ust. 1 p.r. w treść art. 353 k.c. należy wyciągnąć wniosek, że wierzyciel nie może zatem, w sposób przejściowy, żądać spełnienia świadczenia od dłużnika, a dłużnik nie może, w sposób przejściowy, tego świadczenia spełnić.

Jeżeli natomiast dana wierzytelność osobista nie podlega rygorom układu to dłużnik, co do zasady odpowiada za nią całym swoim majątkiem, zarówno stanowiącym masę układową, jak i wyłączonym z masy układowej.[1]

Ustawodawca, bez względu na wolę stron (tzn. dłużnika i wierzyciela), wstrzymuje (zawiesza) wykonanie zobowiązań układowych do czasu ich restrukturyzacji w prawomocnym układzie albo do czasu ustania postępowania. Sens tej regulacji jest czytelny: o losie wykonania zobowiązań układowych ma rozstrzygnąć układ. Materialnoprawnej regulacji komentowanego przepisu towarzyszy norma proceduralna dotycząca wpływu otwarcia przyspieszonego postępowania układowego na postępowania egzekucyjne (art. 259 p.r.), o czym będzie mowa w dalszej części niniejszego opracowania.[2]

Świadczenie dłużnika spełnione wbrew komentowanej regulacji na pokrycie długu układowego ma status świadczenia nienależnego (art.. 410 k.c.). Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 lipca 2014r.[3] na tle poprzedniego stanu prawnego wyraził zachowujący aktualność do dziś pogląd, że „zawsze, ze względu na ochronę masy upadłości [obecnie masy układowej], spełnienie świadczenia wbrew zakazowi z art. 87 p.u.n. [odpowiednik art. 252 ust. 1 p.r.] powoduje to, że świadczenie jest nienależne.” Przyjęcie koncepcji świadczenia nienależnego ma dalsze konsekwencje. W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 27 maja 2015 r.[4] wskazano, że „ze względu na wyjątkowe okoliczności można uznać, że pomimo spełnienia przesłanek określonych w art. 87 p.u.n., czyli w przepisie bezwzględnie obowiązującym i wykonania przez zarządcę masy upadłości świadczenia, które stało się nienależne po ogłoszeniu upadłości przedsiębiorcy z możliwością zawarcia układu, nie powstanie obowiązek zwrotu tego świadczenia, jeśli jego spełnienie okaże się zgodne z zasadami współżycia społecznego, a żądaniu zwrotu sprzeciwia się poczucie sprawiedliwości (art. 411 pkt 2 k.c.).”

W przypadku gdy poręczyciel zaspokoi wierzyciela po wszczęciu postępowania restrukturyzacyjnego, wchodząc w prawa zaspokojonego wierzyciela (art. 518 § 1 pkt 1 k.c.), to regres poręczyciela podlega ograniczeniom wynikającym m.in. z komentowanego przepisu.[5]

W przypadku gdy obok długu układowego („dług układowy” oznacza wiązkę zobowiązań dłużnika – zarówno prywatnoprawnych jak i publicznoprawnych – podlegających układowi) powstałby tzw. dług równoległy, to przepis art. 252 ust. 1 p.r. stoi na przeszkodzie obsłużeniu przez dłużnika długu równoległego. Należy wyrazić pogląd, że zabezpieczenie w związku z wykreowaniem długu równoległego, po dacie otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, zabezpiecza tożsamy interes wierzyciela jaki wiąże się z długiem pierwotnym – układowym. Tym samym zabezpieczenie długu równoległego wiązałoby się tak naprawdę z zabezpieczeniem interesu wierzyciela, którego wierzytelność pierwotna podlega układowi. Z tych właśnie przyczyn zabezpieczenie dla długu równoległego tożsamego z długiem układowym naruszałoby przepis art. 252 ust. 1 p.r., który ma charakter bezwzględnie obowiązujący.[6]

Przepis art. 252 ust. 1 p.r. nie został wyłączony przez przepisy o układzie częściowym.

 

 

[1] Por. R. Adamus, D. Chrapoński, Problem nadania klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu po ogłoszeniu upadłości dłużnika, M.Pr.Bank, 2014, Nr 6, s. 73 i n.

[2] Zob. R. Adamus, Umowa wzajemna a upadłość z możliwością zawarcia układu - wnioski de lege lata i de lege ferenda, PPH 2013, nr 6, s. 31 i n.

[3] IV CSK 684/13

[4] II CSK 412/14

[5] Por. R. Adamus, Umowa poręczenia a upadłość z możliwością zawarcia układu, PS, 2014, nr 4, s. 29 i n.

[6] W dotychczasowej literaturze na temat długu równoległego zob. np. T. Czech, Bezskuteczność zabezpieczenia długu równoległego wobec masy upadłości. Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 9 października 2009r. (IV CSK 169/09), Monitor Prawa Bankowego 2011r., nr 2 s. 32 i n. R. Adamus, Dług równoległy a dług układowy, Mon. Pr. Bank. 2015, nr 9.

 

Blog

13 kwietnia 2019
Moratorium na spłatę długów w przyspieszonym
postępowaniu układowym.