Czym jest masa upadłości?

Masa upadłości jest przedmiotem stosunków cywilnoprawnych, a nie osobnym podmiotem prawa. Ustawodawca jednak sam popełnia „grzech pierworodny” – począwszy od regulacji z 24.10.1934r. - personifikując masę upadłości w przepisach o bezskuteczności czynności upadłego względem masy upadłości (kolejna niekonsekwencja juryslingwistyczna: w rzeczywistości chodzi o czynności „przyszłego” upadłego). Nie tylko w języku prawnym semantycznie upodmiotowia się masę upadłości. Czyni się też tak w meta-języku prawniczym używając, niemal powszechnie, za pomocą takich sformułowań jak np. „długi masy upadłości”, „wzbogacenie masy upadłości”, itd.

Masa upadłości (mienie w rozumieniu art. 44 k.c.) de titulo należy do upadłego (art. 61 – 62 p.u.). Właścicielem masy upadłości jest upadły¸ który jest jednak wyraźnie ograniczony w atrybutach właścicielskich w następstwie ogłoszenia jego upadłości.

Powstanie masy upadłości nie oznacza ani wywłaszczenia upadłego ani sukcesji uniwersalnej majątku z upadłego na syndyka. Zgodnie z art. 75 ust. 1 p.u. upadły traci, w sposób globalny : prawo zarządu, prawo korzystania, prawo rozporządzania mieniem wchodzącym w skład masy upadłości. Upadły nie może również ani pobierać ani zachować dla siebie pożytków, jakie przynoszą składniki tego mienia. Upadłość – z mocy samego prawa i automatycznie – wywołuje skutek w postaci zamrożenia po stronie upadłego takich atrybutów prawa własności jak ius possidendi, ius utendi, ius disponendi, ius fruendi. Korelatem zamrożenia atrybutów prawa własności po stronie upadłego jest ich przejęcie do administrowania przez syndyka (art. 173 p.u.). Syndyk likwidując (sprzedając) składniki mienia wchodzącego w skład masy upadłości dokonuje czynności „na rachunek upadłego” (art. 160 ust. 1 p.u.). W konsekwencji, jak już wspomniano, tytularnie mienie wchodzące w skład masy jest własnością upadłego. Analogią jest zajęcie składników majątkowych dłużnika w postępowaniu egzekucyjnym.

Majątek upadłego staje się masą upadłości z godziną 0:00 dnia ogłoszenia upadłości. Dzieje się tak już na mocy nieprawomocnego postępowania sądu. Postępowanie upadłościowe może jednak zostać uchylone albo umorzone jeszcze przed zaspokojeniem wierzycieli w postępowaniu upadłościowym. Ponadto w wyjątkowych wypadkach suma zobowiązań może być niższa niż wartość majątku upadłego. Majątek niewykorzystany na cele zaspokojenia wierzycieli, pokrycia kosztów postępowania podlega – po zakończeniu postępowania upadłościowego –wydaniu przez syndyka byłemu upadłemu.

Intencją Prawa upadłościowego jest ochrona nie majątku upadłego jako takiego – który to majątek, w pewnych sytuacjach, może nie być przeznaczony na zaspokojenie wierzycieli albo może być częściowo przeznaczony na ten cel – ale ochrona grupowych interesów wierzycieli.

Zwrot „zaspokojenie z masy upadłości” jest kolejnym skrótem myślowym. Masa upadłości to konglomerat rzeczy, wierzytelności, praw, środków pieniężnych. Niemniej wierzycieli nie zaspokaja się in natura ale wyłącznie w pieniądzu w ramach ogólnego planu podziału albo odrębnego planu podziału (w naturze można zaspokoić wierzyciela w ramach układu zawartego w postępowaniu upadłościowym, na podstawie art. 266a p.u., układu w postępowaniu restrukturyzacyjnym, czy w postępowaniu likwidacyjnym). Wyjątkiem jest przejęcie na własność przedmiotu zastawu rejestrowego przez zastawnika (art. 327 p.u.). W istocie rzeczy interes wierzycieli urzeczywistnia się nie tylko w płaszczyźnie tego co wejdzie w skład masy upadłości ale także w płaszczyźnie tego w jaki sposób składnik masy upadłości zostanie zlikwidowany (spieniężony) przez syndyka.

Blog