Relacja odpowiedzialności za zobowiązania spółki z o.o. do czasu pełnienia funkcji w zarządzie w kontekście odpowiedzialności na podstawie art. 299 KSH

 

Ścisły związek z tezą o art. 299 KSH jako funkcji prawa o niewypłacalności ma zagadnienie odpowiedzialności podmiotowej na podstawie tego przepisu prawa. Przepis art. 299 KSH statuuje odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania spółki. Nie precyzuje jednak, który członek zarządu i za jakie zobowiązania odpowiada w kontekście możliwych różnych: a) okresów pełnienia funkcji w zarządzie i b) dat powstania, wymagalności, c) dat bezskutecznej windykacji zobowiązania, d) dat ziszczenia się przesłanek niewypłacalnościowych.

Odpowiednik art. 299 KSH, odnoszący się do tzw. odpowiedzialności osób trzecich za zaległości podatkowe, art. 116 OrdPod w treści § 2 stanowi, że „odpowiedzialność członków zarządu obejmuje zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, których termin płatności upływał w czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu, oraz zaległości wymienione w art. 52 oraz art. 52a OrdPod powstałe w czasie pełnienia obowiązków członka zarządu.

W orzecznictwie sądowym zwykło się wiązać odpowiedzialność członka zarządu na podstawie art. 299 KSH z okolicznością p o w s t a n i a zobowiązania spółki z o.o. (którego korelatem jest wierzytelność wierzyciela) w czasie pełnienia przez tego członka zarządu funkcji korporacyjnych w spółce. Powstanie zobowiązania oznacza skonkretyzowanie wszystkich jego istotnych parametrów. W wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 4 marca 2021 r. (I AGa 45/20). wskazano, że osoba będąca członkiem zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w czasie, gdy udzielono spółce dotacji, a niebędąca nim w momencie, w którym zmaterializowały się przesłanki do żądania jej zwrotu, nie odpowiada wobec wierzyciela za zobowiązania spółki na podstawie art. 299 KSH. Z punktu widzenia zasad odpowiedzialności na podstawie art. 299 KSH nie ma zatem doniosłości powstanie stosunku zobowiązaniowego (względnie jego modyfikacja albo rozwiązanie) z którego powstanie zobowiązanie. Nie chodzi tu zatem o zobowiązanie przyszłe ale zobowiązanie spółki, które już powstało.

W wyroku Sądu Najwyższego dnia 4 marca 2016 r. (I CSK 68/15) wyrażono pogląd, że “odpowiedzialność związaną z bezskutecznością egzekucji określonego zobowiązania wobec spółki ponoszą przy tym osoby będące członkami jej zarządu w czasie istnienia tego zobowiązania, a ściślej - jego podstawy, bez względu na to czy zostali wpisani do rejestru”. W innym orzeczeniu uznano: „objęcie odpowiedzialnością członka zarządu wszystkich zobowiązań spółki , których podstawa istnieje w czasie sprawowania przez niego funkcji, a więc jeszcze zobowiązań wówczas niewymagalnych , jest uzasadnione tym, że ogłoszenie upadłości , o które członek zarządu powinien wystąpić w celu przeciwdziałania bezskuteczności egzekucji, powodowałoby wymagalność także zobowiązania nie mającego dotąd tej cechy.”. Wyrok z dnia 13 marca 2014 r. Sądu Apelacyjnego w Warszawie (VI A Ca 721/13).

Treść art. 299 KSH winna być interpretowana w ścisłym związku z definicją niewypłacalności określoną w art. 10 i 11 PrUp. Otóż w przepisie art. 11 ust. 1 PrUp jest mowa o niewykonywaniu przez dłużnika „w y m a g a l n y c h” zobowiązań pieniężnych. Dopiero wymagalność zobowiązania pieniężnego ma znaczenie dla ujawnienia się tzw. utraty płynności, a następnie złożenia wniosku o upadłość. Niewątpliwie pozwana złożyła rezygnację przed nastaniem stanu wymagalności wierzytelności powoda do spółki. Zdolność do wykonywania zobowiązań powinna być szacowana z uwzględnieniem wysokości zobowiązań wymagalnych. Jeżeli dłużnik na mocy porozumienia z wierzycielami odroczył termin płatności, wówczas takich zobowiązań nie uwzględnia się przy ocenie jego zdolności, o której mowa w art. 11 ust. 1 PrUp. Sąd Najwyższy w wyroku z 27 września 2013r., (I CSK 890/12} wskazał, że „wymagalność to stan, w którym wierzyciel ma prawną możliwość żądania zaspokojenia przysługującej mu wierzytelności, a więc chwila, w której wierzyciel może skutecznie żądać od dłużnika określonego zachowania będącego przedmiotem jego zobowiązania i przedmiotem roszczenia wierzyciela.” Dalej Sąd Najwyższy wywiódł, że „chwila wymagalności roszczenia jest zależna od charakteru zobowiązania i przeważnie pokrywa się z terminem spełnienia świadczenia; gdy termin spełnienia świadczenia jest oznaczony w czynności prawnej, ustawie czy decyzji administracyjnej albo wynika z właściwości zobowiązania, wymagalność wierzytelności następuje w tym terminie i zależy, od tego, czy termin zastrzeżono na korzyść dłużnika, wierzyciela lub obu stron. W przypadku tzw. zobowiązań bezterminowych, gdy termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, wierzytelność staje się wymagalna niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania (art. 455 k.c.).”

W hipotetycznej sytuacji gdyby spółka z o.o. miała zobowiązania, których nie jest w stanie wykonać ale wszystkie z nich byłyby niewymagalne, wówczas niedopuszczalne byłoby złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości z uwagi na brak przesłanki niewypłacalności. Wniosek o upadłość podlegałby oddaleniu, a skoro tak, to członek zarządu nie powinien ponosić odpowiedzialności za jego niezłożenie. Taki stan kwalifikuje się jako „zagrożenie niewypłacalnością” w rozumieniu art. 9 PrRestr i daje podstawy do złożenia fakultatywnego wniosku o otwarcie restrukturyzacji.

Przedstawiony powyżej pogląd zostały przyjęty w orzecznictwie: „Gdy skład zarządu zmienia się, co miało miejsce w przedmiotowej sprawie, odpowiedzialność na zasadach określonych w art. 299 k.s.h., ponoszą osoby będące jego członkami w czasie istnienia wymagalnego zobowiązania, którego egzekucja przeciwko spółce okazała się bezskuteczna” Wyrok Sądu Rejonowego w Koninie z 13 listopada 2019 roku (V GC 1116/17). Podobny pogląd wyrażono w wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 15 listopada 2021 r.
(I AGa 118/20).

 

 

 

 

 

 

 

Blog

15 marca 2023
Który z członków zarządu odpowiada na zasadzie art. 299 KSH?