Kto stanie się właścicielem złotego pociągu?

Złoty pociąg znowu staje się click- baitem. Komu sensacyjne odnalezienie bajecznych skarbów nie wpływa na wyobraźnię? Niemniej interesująco zapowiada się kwestia roszczeń co do zawartości złotego pociągu. To oczywiście - jak na razie – dzielenie skóry na niedźwiedziu. W zasadzie pełnej odpowiedzi na pytanie kto jest właścicielem złotego pociągu nie udzieli sama regulacja kodeksu cywilnego odnosząca się do odnalezienia tzw. skarbu. Przepis art. 189 k.c. stanowi, tylko że „jeżeli rzecz znaleziono w takich okolicznościach, że poszukiwanie właściciela byłoby oczywiście bezcelowe, staje się ona przedmiotem współwłasności w częściach ułamkowych znalazcy i właściciela nieruchomości, na której rzecz została znaleziona”. Ustawodawca przewidział jednak istotny wyjątek. „Jeżeli jednak rzecz ta jest zabytkiem lub materiałem archiwalnym, staje się ona własnością Skarbu Państwa, a znalazca jest obowiązany wydać ją niezwłocznie właściwemu staroście”. Powyższą zasadę stosuje się wtedy, gdy „poszukiwanie właściciela byłoby oczywiście bezcelowe”. Na kwestię tytułu własności do „złotego pociągu” wpływa kilka czynników, takich jak: rodzaj znajdujących się w nim rzeczy, okoliczności związane z nabyciem ich własności, możliwość identyfikacji ich właściciela (następcy prawnego).

W złotym pociągu teoretycznie mogą znajdować się (1) „zabytki”, (2) „archiwalia” i (3) rzeczy szczególnie wartościowe (złoto, kamienie szlachetne, itp.), (4) rzeczy nie będące ani zabytkami ani rzeczami szczególnie wartościowymi. Zabytek (zgodnie z ustawą o ochronie zabytków) to m.in. rzecz ruchoma będąca dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową. Zakresy pojęć : „zabytek”, „nie-zabytek” są nieostre. Sam skład kolejowy, jeżeli nie stanowi mienia zarekwirowanego, jest własnością państwa niemieckiego. Broń i amunicja stanowi własność państwa niemieckiego. Złoty pociąg może zawierać rzeczy nie pochodzące z wojennego rabunku, stanowiące własność państwa niemieckiego lub niemieckich osób prywatnych, które mogły być legalnie ewakuowane na zachód. Wówczas, podniesienie przez państwo niemieckie jakichkolwiek roszczeń w związku ze złotym pociągiem powinno zostać powiązane z dyskusją na temat polskich odszkodowań za drugą wojnę światową.

Państwo niemieckie nie powinno natomiast się utrzymać we własności rzeczy znajdujących się w „ewentualnym „złotym pociągu” stanowiących grabież wojenną. Zgodnie z art. 56 ust. 2 Regulaminu dotyczącego praw i zwyczajów wojny lądowej IV konwencji haskiej z 1907 roku „wszelkie zajęcie, zniszczenie lub rozmyślna profanacja instytucji tego rodzaju, pomników historycznych, dzieł sztuki i nauki, są zabronione i winny być karane”. MTW w Norymberdze uznał grabież dzieł sztuki jako zbrodnię wojenną i zbrodnię przeciwko ludzkości. Zasoby „złotego pociągu” stanowiące dzieła sztuki powinny stać się przedmiotem roszczeń rewindykacyjnych ze strony osób, które mogą udowodnić swój tytuł własności. Mogą to być państwa lub osoby prywatne (ich następcy prawni).

Ustawa z dnia 25 maja 2017 r. o restytucji narodowych dóbr kultury określa organy właściwe do spraw restytucji dóbr kultury prowadzonej przez Rzeczpospolitą Polską na jej terytorium i za granicą, postępowanie z dobrami kultury wyprowadzonymi z naruszeniem prawa z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a także organy właściwe do spraw restytucji prowadzonej w stosunku do dóbr kultury znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez państwa obce i cudzoziemców oraz postępowanie w sprawie zwrotu dóbr kultury wyprowadzonych z naruszeniem prawa z terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej innego niż Rzeczpospolita Polska.

Zagrabione złoto (nie stanowiące zabytku), jeżeli poszukiwanie jego właściciela byłoby oczywiście bezcelowe, teoretycznie powinno przypaść znalazcy i Skarbowi Państwa. Ale … Do następstwa prawnego po anonimowych ofiarach IIWŚ, co jest pewne, przyznają się chętni. Pozew o wydanie fizycznego złota, przygotowany przez najlepsze amerykańskie kancelarie, może zostać ulokowany w amerykańskim sądzie. Mogę przewidzieć jaki wówczas może być wyrok. Oczywiście jest klauzula porządku publicznego, ale i siła nacisku na Polskę może być spora.

Blog