Kierujący pojazdem zderzył się z łosiem[1] na oznakowanym odcinku drogi (znakiem : uwaga dzikie zwierzęta). Kierowca poruszał się z przepisową prędkością.

 

 

Brak odpowiedzialności obwodu łowieckiego i Skarbu Państwa na zasadach prawa łowieckiego.

 

Zgodnie z art. 46 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 13 października 1995 r. Prawo łowieckie dzierżawca lub zarządca obwodu łowieckiego obowiązany jest do wynagradzania szkód wyrządzonych: 1) w uprawach i płodach rolnych przez dziki, łosie, jelenie, daniele i sarny; 2) przy wykonywaniu polowania. W myśl art. 50 ust. 1 pr. łow. Skarb Państwa odpowiada za szkody, o których mowa w art. 46 ust. 1, wyrządzone przez zwierzęta łowne objęte całoroczną ochroną.

 

Jak podnosi w literaturze B. Rakoczy, Prawo łowieckie. Komentarz, Warszawa 2014 art. 50 pr. łow. pr. łow. "dotyczy w istocie odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez zwierzęta łowne objęte całoroczną ochroną i to tylko w sytuacji, gdy obszary, na których wyrządzono szkody, nie wchodzą w skład obwodów łowieckich. Natomiast wskazanie, że za szkody łowieckie wyrządzone przez te zwierzęta odpowiada Skarb Państwa, jest tylko konsekwencją tak określonej przesłanki przedmiotowej odpowiedzialności. Taki punkt widzenia zaprezentowano także w orzecznictwie. W wyroku WSA w Lublinie z dnia 7 lipca 2009 r.,III SA/LU 187/09, (…), stwierdzono, iż: > Za szkodę określoną w art.  49 ustawy z 1995 r. - Prawo łowieckie wyrządzoną przez łosie uznane rozp.z dnia 16 marca 2005 r. w sprawie określenia okresów polowań na zwierzęta łowne (…) za zwierzęta objęte całoroczną ochroną ( art. 50 ust. 1 Prawa łowieckiego) odpowiada Skarb Państwa. Objęcie całoroczną ochroną któregoś z rodzajów zwierząt łownych wymienionych w art. 46 ust. 1 pkt 1 powoduje jedynie >wyłączenie< z gospodarki łowieckiej prowadzonej przez zarządcę lub dzierżawcę koła łowieckiego i objęcie zadaniami Skarbu Państwa (jednostek organizacyjnych wskazanych w 50 ust. 2 ustawy). (…)W tym zakresie, w jakim Prawo łowieckie stanowi o odszkodowaniu należy rozumieć to pojęcie tak, jak je rozumie kodeks cywilny ". (…)  Art. 50 pr. łow. stanowi jedynie podstawę odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkody łowieckie, gdyż ust. 1  wyraźnie odsyła w tej materii do art. 46. Zatem przepis ten nie stanowi odpowiedzialności Skarbu Państwa za wszelkie szkody wyrządzone przez zwierzęta objęte całoroczną ochroną. Za inne szkody niż szkody łowieckie wyrządzone przez zwierzęta objęte całoroczną ochroną Skarb Państwa odpowiada na zasadach ogólnych. Takie też stanowisko zajął SN w uchwale z dnia 7 grudnia 2007 r. III CZP 120/07, OSNC 2008, nr 12, poz. 136: >Na podstawie art. 50 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1995 r. - Prawo łowieckie (jedn. tekst: Dz. U. z 2005 r. Nr 127, poz. 1066 z późn. zm.) Skarb Państwa odpowiada tylko za szkody określone w art. 46 ust. 1 tej ustawy<.”

 

W uzasadnieniu uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2007 r. III CZP 120/07 wskazano, że „odpowiedzialność Skarbu Państwa na podstawie art. 50 ust. 1 Pr.łow. za szkody wyrządzone przez zwierzęta łowne podlegające całorocznej ochronie w uprawach i płodach rolnych nie wyłącza - rzecz jasna - odpowiedzialności Skarbu Państwa na zasadach ogólnych za inne szkody wyrządzone przez te zwierzęta.”

 

W obowiązującym stanie prawnym, odpowiedzialność za szkody komunikacyjne, związane z wtargnięciem na jezdnię zwierzęcia żyjącego w stanie wolnym, opiera się na zasadach ogólnych, tj. na zasadach odpowiedzialności deliktowej, uregulowanej przepisami kodeksu cywilnego (art. 417 k.c.). Zgodnie z regułami ogólnymi, obowiązany do naprawienia szkody jest ten, kto wyrządził szkodę innej osobie na skutek swojego działania lub zaniechania. Obowiązek naprawienia szkody powstaje jedynie w razie takiego działania lub zaniechania (zaniedbania), które nosi znamiona naruszenia obowiązków (zakazów i nakazów) określonych w przepisach prawa.

 

W wyroku Sądu Okręgowego w Zamościu z dnia 21 lutego 2007 r. I Ca 42/07 – na podstawie stanu faktycznego, w którym w wyniku wypadku drogowego z udziałem zwierzęcia żyjącego w stanie wolnym - podniesiono „rację zatem ma skarżący podnosząc, że w sprawie niniejszej nie zachodzą podstawy i przesłanki odpowiedzialności Skarbu Państwa na mocy art. 50 ust. 1 ustawy Prawo łowieckie za wypadek drogowy z udziałem zwierzęcia dziko żyjącego. W świetle nie kwestionowanej przez żadną ze stron okoliczności ustalonej przez Sąd (…), że droga publiczna, na której doszło do zdarzenia jest drogą powiatową i stanowi własność Powiatu (…) należy stwierdzić, iż nie tylko art. 50 ust. 1 ustawy nie będzie miał zastosowania z uwagi na charakter szkody, ale przede wszystkim Skarb Państwa nie jest podmiotem biernie legitymowanym. Zakładając jednak hipotetyczną odpowiedzialność Skarbu Państwa to w ocenie Sądu (…) przesłanek odpowiedzialności należałoby poszukiwać w przepisach ogólnych dotyczących odpowiedzialności odszkodowawczej. Ewentualną podstawą do dochodzenia przez powoda roszczenia z tytułu szkody wyrządzonej przez jelenia mógłby stanowić art. 417 § 1 k.c., w myśl którego za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Odpowiedzialność na zasadach określonych w art. 417 k.c. i następne stanowi uzupełnienie odpowiedzialności określonej przepisach ustawy Prawo łowieckie. Zadaniem powoda było w tej sytuacji wykazanie zatem zawinionego działania (lub zaniechania) po stronie odpowiedniego organu, wysokości szkody oraz adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy tym działaniem (zaniechaniem) a zaistniałą szkodą. Należy podkreślić, iż ani w pozwie ani w toku postępowania powód nie usiłował nawet wskazać i dowodzić, jakie to działanie czy zaniechanie funkcjonariuszy Skarbu Państwa spowodowały powstanie szkody. Zgodnie z ogólną regułą dowodzenia to na powodzie spoczywał ciężar udowodnienia wszystkich przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej. Obowiązkowi temu powód nie sprostał i już tylko z tego powodu powództwo podlegało oddaleniu. Z materiału dowodowego zgromadzonego w niniejszej sprawie wynika, że do przedmiotowego zdarzenia doszło na drodze stanowiącej własność Powiatu Z., a syn powoda wjeżdżając na teren Roztoczańskiego Parku Narodowego widział tablicę informacyjną, gdzie tenże się zaczyna, znak ostrzegawczy >dzika zwierzyna< oraz znak zakazujący używania sygnałów dźwiękowych. (…). W ocenie Sądu Okręgowego powyższy dowód wskazuje, że zarządca przedmiotowego terenu sprostał wszystkim nałożonym na niego obowiązkom, a usytuowane na tym odcinku drogi znaki zobowiązywały kierowcę do zachowania zwiększonej ostrożności.”

 

Brak odpowiedzialności zarządcy drogi.

 

W wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 10 stycznia 2013 r. I ACa 717/12 wskazano, że ustawienie znaku drogowego A-18b uzasadnione jest w przypadku ustalenia bytowania i szlaków przechodu zwierząt przez drogę, czego ewentualnym potwierdzeniem są wcześniejsze zdarzenia z ich udziałem. Od zarządcy drogi wymaga się aktywnego badania stanu zagrożenia na drodze oraz dbania o aktualizację informacji w tym zakresie i przekazywania jej użytkownikom dróg poprzez umieszczanie (lub znoszenie) odpowiednich znaków ostrzegawczych. Zaniechanie lub wadliwe wypełnienie tych obowiązków i będące z nim w związku przyczynowym zdarzenia wywołujące szkody może prowadzić do powstania odpowiedzialności odszkodowawczej po stronie zarządcy drogi. Odpowiedzialność zarządcy drogi aktualizuje się zatem, jeżeli do zdarzenia doszło na obszarze, gdzie ostrzegający znak drogowy powinien zostać, ale nie został, ustawiony.

 

Przesłankami warunkującymi odpowiedzialność deliktową zarządcy drogi są: niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej, związek przyczynowy między nim a szkodą oraz sama szkoda. Obowiązek wykazania powyższego, zgodnie z ogólną zasadą rozkładu ciężaru dowodu, spoczywał na powodzie (poszkodowanym).

 

Obowiązek oznakowania istnieje wyłącznie w przypadku ponadprzeciętnego ryzyka ze strony migrującej zwierzyny, tj. w przypadku stwierdzenia na danym obszarze stałych szlaków wędrówek zwierząt (wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 14 maja 2008 r., sygn. akt I ACa 191/08, wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 26 czerwca 2008 r. I ACa 272/2008).

 

Niemniej w stanie faktycznym niniejszej sprawy droga była w odpowiedni sposób oznakowana.

 

Brak odpowiedzialności cywilnej Skarbu Państwa na zasadach ogólnych.

 

Zgodnie z art. 417 § 1 k.c. za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa.

 

Jak podnosi się w literaturze, A. Olejniczak, w: A.Kidyba(red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania - część ogólna, wyd. II, Warszawa 2014, „przepis art. 417 k.c. przewiduje odpowiedzialność odszkodowawczą za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym, zdefiniowanym jako >niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej<. Stanowi więc on ogólną podstawę odpowiedzialności władz publicznych za ich władcze działania, która nie znajduje zastosowania lub znajduje ograniczone zastosowanie tylko wówczas, gdy ustawodawca odrębnym unormowaniem określa konsekwencje niektórych działań organów władz publicznych. (…) Przepis art. 417 k.c. znajdzie zastosowanie, o ile szkoda wyrządzona została >przy wykonywaniu władzy publicznej<. Rodzi to dwojakie konsekwencje. Po pierwsze, komentowany przepis dotyczy wyłącznie skutków funkcjonowania państwa i jednostek samorządu terytorialnego w sferze określanej mianem imperium, a więc działań lub zaniechań polegających na wykonywaniu funkcji władczych, realizacji zadań władzy publicznej. (…) Treść art. 417 k.c. nie pozostawia wątpliwości, że odpowiedzialność władz publicznych dotyczy ich działań i zaniechań. Ta regulacja pozostaje w zgodzie z interpretacją art. 77 ust. 1 Konstytucji RP przez TK, który w (…) wyroku z dnia 4 grudnia 2001 r. orzekł, że chociaż pojęcie >działania< organu władzy publicznej nie zostało konstytucyjnie zdefiniowane, to mieszczą się w nim zarówno zachowania czynne organu, jak i zaniechania. W zgodzie z art. 77 ust. 1 Konstytucji RP ustawodawca stanowi, że władze publiczne ponoszą odpowiedzialność za swoje zachowania, jeżeli są one >niezgodne z prawem<. (…) Dla określenia odpowiedzialności odszkodowawczej władz publicznych, obok zdarzenia sprawczego, konieczne jest ustalenie pozostałych przesłanek odpowiedzialności deliktowej, a więc szkody i związku przyczynowego.”

 

Wtargnięcie łosia na drogę publiczną oznakowaną znakiem ostrzegawczym przed dzikimi zwierzętami, w zasadzie, nie odpowiada przesłankom odpowiedzialności Skarbu Państwa wyrażonym w art. 417 k.c. Oparcie procesu o art. 417 k.c. wiązałoby się z daleko idącym ryzykiem procesowym co do przegrania sprawy.

 

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 19 kwietnia 1974 r. II CR 157/74 , OSP 1975/5/10 przyjęto, że „Skarb Państwa nie ponosi odpowiedzialności za powstałą na drodze ruchu publicznego szkodę, w wyniku zderzenia się zwierzęcia, żyjącego w stanie wolnym, z mechanicznym środkiem komunikacji, gdy do zderzenia doszło poza obszarem, którego charakter uzasadniałby ustawienie ostrzegającego znaku drogowego.”

 

Dochodzenie roszczeń w stanie faktycznym niniejszej sprawy wymagałoby wykazania nieadekwatności stanu prawnego dla potrzeby kompensaty szkód przez zwierzęta żyjące w stanie wolnym.

 

Brak odpowiedzialności Skarbu Państwa na zasadzie słuszności

 

Zgodnie z art. 4172 k.c. jeżeli przez zgodne z prawem wykonywanie władzy publicznej została wyrządzona szkoda na osobie, poszkodowany może żądać całkowitego lub częściowego jej naprawienia oraz zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę, gdy okoliczności, a zwłaszcza niezdolność poszkodowanego do pracy lub jego ciężkie położenie materialne, wskazują, że wymagają tego względy słuszności. Przepis ten nie może być jednak miarodajną podstawą dla dochodzenia roszczeń w niniejszym stanie faktycznym.

 

 

[1] Łoś na podstawie par. 1 pkt 1 lit. a  rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 11 marca 2005 r. w sprawie ustalenia gatunków zwierząt łownych (Dz. U. Nr 45, poz. 433) jest zwierzęciem łownym, podlegającym - jako jedyne zwierzę łowne - całorocznej ochronie, zgodnie z  par. 1 ust. 5  rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 16 marca 2005 r. w sprawie określenia okresów polowań na zwierzęta łowne (Dz. U. Nr 48, poz. 459).

 

Blog

20 listopada 2018
Kolizja pojazdu mechanicznego z łosiem.