Zgodnie z art. 228 k.s.h., znajdującym zastosowanie do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, uchwały wspólników, wymaga m.in. rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania zarządu z działalności spółki, sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy oraz udzielenie absolutorium członkom organów spółki z wykonania przez nich obowiązków.

Powyższa zasadę precyzuje art. 231 § 1 i 2 pkt 3 k.s.h., który stanowi, że zwyczajne zgromadzenie wspólników powinno odbyć się w terminie sześciu miesięcy po upływie każdego roku obrotowego, a przedmiotem obrad zwyczajnego zgromadzenia wspólników powinno być m.in. udzielenie członkom organów spółki absolutorium z wykonania przez nich obowiązków.

Z kolei w myśl art. 231 § 3 k.s.h. zasada dotycząca udzielania absolutorium przy okazji dorocznego zwyczajnego zgromadzenia wspólników dotyczy wszystkich osób, które pełniły funkcję członków zarządu, rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej spółki w ostatnim roku obrotowym. Członkowie organów spółki, których mandaty wygasły przed dniem zgromadzenia wspólników, mają prawo uczestniczyć w zgromadzeniu, przeglądać sprawozdanie zarządu i sprawozdanie finansowe wraz z odpisem sprawozdania rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej oraz biegłego rewidenta i przedkładać do nich opinie na piśmie. Żądanie dotyczące skorzystania z tych uprawnień powinno być złożone zarządowi na piśmie najpóźniej na tydzień przed zgromadzeniem wspólników.

W sprawach dotyczących absolutorium pisemne głosowanie jest wyłączone (art. 231 § 4 k.s.h.).

Wreszcie art. 203 § 3 k.s.h. stanowi, że odwołany członek zarządu jest uprawniony i obowiązany do złożenia wyjaśnień w toku przygotowania sprawozdania zarządu z działalności spółki i sprawozdania finansowego, obejmujących okres pełnienia przez niego funkcji członka zarządu, oraz do udziału w zgromadzeniu wspólników zatwierdzającym sprawozdania, o których mowa w art. 231 § 2 pkt 1 k.s.h., chyba że akt odwołania stanowi inaczej.

M. Romanowski, Absolutorium w spółce kapitałowej, Przegląd Prawa Handlowego 2002, nr 1, s. 21 i n. wskazał, że „z punktu widzenia przepisów kodeksu spółek handlowych absolutorium jest specyficzną instytucją prawa spółek handlowych wydaje się, że można zdefiniować je jako zatwierdzenie (akceptację) przez zgromadzenie wspólników (…) sposobu sprawowania funkcji i podejmowanych w związku z tym działań przez członków zarządu, rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej (w spółce z o.o.) w poprzednim roku obrotowym jako zgodnych z przepisami prawa, postanowieniami umowy (…) spółki, dobrymi obyczajami oraz interesem spółki i jej wspólników.”

Jak podnosi P.Błaszczyk, Znaczenie prawne absolutorium w świetle odpowiedzialności cywilnej członków organów spółek kapitałowych, Przegląd Prawa Handlowego 2009, nr 3, s. 22 i n. : „fakt uzyskania przez członka organu spółki absolutorium może mieć ewentualny wpływ przede wszystkim na odpowiedzialność odszkodowawczą zawartą w art. 292, art. 293, art. 480, art. 481, art. 483, art. 484 k.s.h. oraz art. 568 k.s.h. (w zakresie roszczeń na rzecz przekształconej spółki). Udzielenie pokwitowania nie wywołuje natomiast skutków prawnych na tle art. 175, art. 198, (…) k.s.h. Warto zauważyć, że omawiana instytucja nie ma znaczenia prawnego w przypadku powództw na zasadach ogólnych w rozumieniu art. 300 i 490 k.s.h., a więc w trybie art. 415 i n. oraz art. 471 i n. k.c. Roszczenia na podstawie przepisów kodeksu cywilnego o odpowiedzialności deliktowej lub kontraktowej przeciwko członkom organów spółek kapitałowych przysługują - co do zasady - jedynie wspólnikom (akcjonariuszom) i osobom trzecim. Wniosek ten wynika z treści art. 300 oraz art. 490 k.s.h., zgodnie z którymi przepisy art. 291-299 i art. 479-489 k.s.h. nie naruszają praw wspólników, akcjonariuszy oraz osób trzecich (>innych osób< - art. 490 k.s.h.) do dochodzenia naprawienia szkody na zasadach ogólnych. (…) Okoliczność udzielenia członkowi organu absolutorium nie przekreśla możliwości dochodzenia przez spółkę odszkodowania za wyrządzony przez niego uszczerbek. Uchwała w przedmiocie absolutorium nie ma bowiem bezpośredniej skuteczności w odniesieniu do stosunków zewnętrznych spółki, w tym odpowiedzialności cywilnoprawnej jej funkcjonariuszy za powstałą w majątku spółki szkodę. (…) Z faktu udzielenia absolutorium nie można (...) wprost wywodzić, że jego celem było wyrażenie woli niedochodzenia roszczeń odszkodowawczych od członków organów. (...) Uprawnione jest wyłącznie domniemanie, że skoro działalność danego funkcjonariusza spółki zyskała aprobatę zgromadzenia wspólników (walnego zgromadzenia), w intencji wspólników (akcjonariuszy) nie leży wnoszenie przeciwko niemu powództwa o naprawienie szkody. Wniosek ten, jakkolwiek będący w logicznym związku z wykładnią absolutorium, nie wynika jednak bezpośrednio z treści omawianego pojęcia. (…) Absolutorium wywołuje skutki prawne na tle odpowiedzialności cywilnej członków organów spółek kapitałowych. Co istotne, skutki te dotyczą przypadków odpowiedzialności odszkodowawczej, ponoszonej wobec spółki i uregulowanej w art. 292, art. 293, art. 480, art. 481, art. 483, art. 484 k.s.h. oraz art. 568 k.s.h. (w zakresie roszczeń na rzecz przekształconej spółki). (...) Znaczenie prawne absolutorium nie polega jednak na zwolnieniu funkcjonariuszy spółki z odpowiedzialności za szkodę lub rezygnacji spółki z dochodzenia od nich roszczeń, lecz może stanowić okoliczność ekskulpacyjną, prowadzącą do obalenia domniemania winy, względnie może stanowić okoliczność uzasadniającą zmianę rozkładu ciężaru dowodu przesłanki bezprawności. W przeciwieństwie do konstrukcji zrzeczenia się roszczeń odszkodowawczych, udzielenie absolutorium nie powinno być utożsamiane ze zwolnieniem z odpowiedzialności cywilnej ani w sensie materialnym, ani procesowym.”

Czy nieudzielenie absolutorium członkowi zarządu powinno być uzasadnione?

Jak podnosi się w piśmiennictwie, M. Romanowski, Absolutorium w spółce kapitałowej, Przegląd Prawa Handlowego 2002, nr 1, s. 21, „udzielenie absolutorium jest uznaniową decyzją zwyczajnego zgromadzenia. Uznaniowość nie oznacza jednak dowolności. Odmowa udzielenia absolutorium powinna być uzasadniona, gdyż dotyka sfery interesów prawnych oznaczonego członka organu spółki. Nie wydaje się natomiast konieczne uzasadnianie uchwał udzielających absolutorium.”

Uchwała w istocie nie udzielająca absolutorium nie musi mieć uzasadnienia dołączonego do jej treści. Jeżeli uchwała wymaga uzasadnienia, Kodeks spółek handlowych wyraźnie tak stanowi: zob. np. art. 199 § 2 zdanie ostatnie k.s.h. Niemniej powinny istnieć obiektywne przyczyny dla odmowy udzielenia absolutorium.

Czy członek zarządu, któremu nie udzielono absolutorium może zaskarżyć uchwałę Rady Nadzorczej i Zgromadzenia Wspólników?

Problem ten był przedmiotem rozważań w wyroku Sądu Najwyższego z 15 grudnia 2005r. II CSK 19/05. Sąd Najwyższy uznał, że „kwestia legitymacji czynnej do zaskarżenia uchwały o odmowie udzielenia absolutorium członkom organów spółek kapitałowych była już przedmiotem rozważań w instancji kasacyjnej. Sąd Najwyższy w niepublikowanym wyroku z dnia 13 lutego 2004 r., II CK 438/02 uznał, że były członek rady nadzorczej, nie będący akcjonariuszem, jest legitymowany do wytoczenia powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały walnego zgromadzenia akcjonariuszy odmawiającej udzielania mu absolutorium. Również w niepublikowanym wyroku z dnia 25 listopada 2004 r., III CK 592/03 Sąd Najwyższy opowiedział się za przyznaniem byłemu członkowi zarządu, nie będącemu akcjonariuszem, czynnej legitymacji procesowej w sprawie o stwierdzenie nieważności uchwały o odmowie udzielenia mu absolutorium. (…) Przedmiotem obrad zwyczajnego zgromadzenia wspólników - zgodnie z art. 231 k.s.h. - powinno być między innymi udzielenie członkom organów spółki absolutorium z wykonania przez nich obowiązków. Dotyczy to wszystkich osób, które pełniły funkcję członków organów spółki w ostatnim roku obrotowym. Członkowie organów spółki, których mandaty wygasły przed dniem zgromadzenia wspólników, mają prawo uczestniczyć w zgromadzeniu, przeglądać dokumenty (odpisy sprawozdania zarządu z działalności spółki i sprawozdania finansowego wraz z odpisem sprawozdania rady nadzorczej i opinii biegłego rewidenta) oraz przedkładać do nich uwagi na piśmie. Żądanie dotyczące skorzystania z tych uprawnień powinno być złożone zarządowi na piśmie najpóźniej na tydzień przed zgromadzeniem wspólników. Odwołany członek zarządu - według art. 203 § 3 k.s.h. - jest też uprawniony i obowiązany złożyć wyjaśnienia w toku przygotowywania sprawozdania zarządu i sprawozdania finansowego, obejmujących okres pełnienia przez niego funkcji członka zarządu oraz do udziału w zgromadzeniu wspólników zatwierdzającym sprawozdania, o których mowa w art. 231 § 2 pkt 1, chyba że akt odwołania stanowi inaczej. W literaturze przedmiotu trafnie wskazano, że naruszenie powyższych uprawnień byłych członków organów spółki może stanowić podstawę do zaskarżenia podjętej uchwały - w każdym razie w wypadku odmowy udzielania absolutorium. Ewentualność taka byłaby jednak pozbawiana praktycznej doniosłości, gdyby odmówić legitymacji do wytoczenia powództwa przewidzianego w art. 252 § 1 k.s.h. byłemu członkowi organów spółki, nie będącemu wspólnikiem. On nie byłby legitymowany do wytoczenia powództwa w razie nieudzielenia mu absolutorium, a inne osoby, legitymowane do jego wytoczenia, mogłyby nie chcieć go wytoczyć. Konsekwencją powyższej regulacji dotyczącej uczestnictwa w zwyczajnym zgromadzeniu wspólników byłych członków organów spółki powinno więc być, jeżeli chce się tej regulacji zapewnić praktyczne znaczenie, przyznanie legitymacji do stwierdzenia nieważności uchwały także byłemu członkowi organów spółki, którego uchwała dotyczy.

(…) Uchwała w przedmiocie udzielenia absolutorium dotyka też materii dóbr osobistych. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 października 1971 r., II CR 455/71 (OSNCP 1972, nr 4, poz. 77) cześć, dobre imię, dobra sława są pojęciami obejmującymi wszystkie dziedziny życia. Naruszenie czci może więc nastąpić także przez zarzucenie niewłaściwego postępowania, mogącego narazić na utratę zaufania potrzebnego do wykonywania zawodu lub innej działalności. Powód zarzucił, że uchwała narusza jego dobra osobiste, podważając w opinii publicznej zaufanie do jego kwalifikacji menedżerskich. Jest zatem ze wszech miar pożądane, aby uchwała w przedmiocie udzielenia absolutorium, godząca w dobra osobiste, mogła zostać wyeliminowana w drodze powództwa z art. 252 k.s.h. Możliwość tę powinny mieć wszystkie osoby poddane procedurze udzielania absolutorium, także więc byli członkowie zarządu lub rady nadzorczej, nie będący wspólnikami. Wykładnia taka pozostaje w zgodzie z art. 32 ust. 1 Konstytucji.”

W konsekwencji istnieje ryzyko prawne, w przypadku nieudzielania absolutorium, zaskarżenia uchwały zgromadzenia wspólników przez byłego członka zarządu, względnie wytoczenia powództwa o ochronę dóbr osobistych.

Niemniej powyższe uwagi dotyczą formalnej możliwości działania. Powód (były członek zarządu) winien wykazać, na zasadach ogólnych, podstawy swojego roszczenia.

Czy można odwołać członka zarządu, któremu nie udzielono absolutorium?

Członek zarządu, któremu nie udzielono absolutorium może zostać odwołany. Jeżeli członek zarządu został odwołany możliwa jest sytuacja, w której zostanie mu udzielone absolutorium jak i sytuacja, w której nie zostanie mu udzielone absolutorium.

Czy brak absolutorium oznacza konieczność rozliczenia się z członkiem zarządu w przyszłości? Czy członek zarządu, któremu nie udzielono absolutorium powinien tak długo pozostawać na swoim stanowisku aż nie rozliczy się ze spółką?

Brak absolutorium oznacza brak skiwtowania wykonania obowiązków przez członka zarządu. Twierdzenie, że „członek zarządu, któremu nie udzielono absolutorium powinien tak długo pozostawać na swoim stanowisku, aż nie rozliczy się ze spółką” nie znajduje oparcia w przepisach prawa. Czym innym jest bowiem instytucja odwołania członka zarządu a czym innym instytucja udzielenia absolutorium.

Jaki jest dla Zgromadzenia Wspólników najbezpieczniejszy sposób nie udzielenia absolutorium (uchwała o nieudzieleniu absolutorium z uzasadnieniem, uchwała o nie udzieleniu absolutorium bez uzasadnienia, nie podjęcie uchwały o udzieleniu absolutorium, brak głosowania nad jakąkolkwiek uchwałą)?

W przypadku podjęcia woli nieudzielania absolutorium członkowi zarządu, która nie wymaga żadnego uzasadnienia formalnego (uzasadnienie powinno istnieć in pectore na wypadek dochodzenia roszczeń przez odwołanego członka zarządu) możne wskazać na następującą praktykę postępowania:

Uchwała zwyczajnego zgromadzenia wspólników jest sformułowana w następujący sposób: „udzielić absolutorium X”. Natomiast wspólnik, którego zamiarem jest nieudzielanie absolutorium osobie X głosuje przeciwko takiej uchwale. W konsekwencji, wobec negatywnego wyniku głosowania, X nie otrzymał absolutorium.

Wobec treści art. 231 § 1 i 2 pkt 3 k.s.h. należy wykluczyć dopuszczalność braku głosowania nad jakąkolwiek uchwałą.

Blog