Zgodnie z art. 182. § 1 k.s.h. zbycie udziału, jego części lub ułamkowej części udziału oraz zastawienie udziału umowa spółki może uzależnić od zgody spółki albo w inny sposób ograniczyć.
Umowa spółki może stanowić, że zbycie udziałów lub ich zastawienie wymaga zezwolenia w formie uchwały wspólników podjętej bezwzględną większością głosów. Jest to pierwszy – aczkolwiek nie jedyny – dozwolony przez prawo sposób ograniczenia obrotu udziałami w spółce zgodnie z postanowieniami obowiązującej w niej umowy.
Zwrot „zbycie” jest bardzo pojemny i oznacza, iż w jego zakres wchodzi m.in.:
· sprzedaż udziałów
· darowizna udziałów
· zamiana udziałów
· przewłaszczenie na zabezpieczenie udziałów (inne czynności powiernicze)
Wskazany przypadek „zbycia” udziałów nie dotyczy natomiast np. sytuacji spadkobrania udziałów.
Bez zgody spółki w postaci uchwały wspólników udziały nie mogą być zbyte. Uchwała w tej materii podlega zaskarżeniu do sądu na ogólnych zasadach (art. 249 i n. k.s.h.).
Niebezpieczeństwo blokowania zbycia udziałów może powstać w szczególności:
- przy przyjęciu koncepcji, iż uchwałę o wyrażeniu zgody na zbycie udziałów można podjąć tylko na Zgromadzenie Wspólników, względnie przy braku jednomyślności wspólników na tzw. kurendę w sprawie głosowania nad zezwoleniem na zbycie udziałów, względnie w przypadku odmowy zwołania przez Zarząd zgromadzenia wspólników na żądanie uprawnionego wspólnika i obstrukcji postępowania sądowego w przedmiocie upoważnienia sądowego wspólnika do zwołania Zgromadzenia Wspólników
- przy o wiele wcześniejszym powiadamianiu wspólników o terminie obrad Zgromadzenia Wspólników, tak aby żądanie wspólnika co do zajęcia się sprawą zbycia udziałów nie mogło zostać uwzględnione wobec wcześniejszego ustalenia porządku obrad na dane Zgromadzenie Wspólników
- przy zaskarżeniu - w drodze powództwa - uchwały w przedmiocie zezwolenia na zbycie udziałów wraz wnioskiem o zabezpieczenie tego powództwa w postaci wstrzymania wykonania tej uchwały przez sąd
Drugim z ograniczeń w obrocie udziałami może być postanowienie umowy spółki, że wspólnicy mają pierwszeństwo nabycia udziałów przeznaczonych do zbycia. Prawo tak ukształtowane nie jest prawem pierwokupu w rozumieniu art. 596 i n. k.c., gdyż to ostatnie rządzi się innymi zasadami, ale innym prawem pierwszeństwa (praelatio inter socios).
Czynność prawna mająca na celu obejście ustawy jest nieważna w rozumieniu art. 58 § 1 k.c. Można jednak założyć zajście następujących sytuacji w których nie wykonuje się prawa pierwszeństwa, a wyniku których ma miejsce przejęcie udziału przez osobę trzecią lub uzyskanie przez osobę trzecią podobnych skutków prawnych:
- prowadzenie egzekucji w stosunku do dotychczasowego wspólnika i sprzedaż jego udziału w drodze egzekucji (art. 185 k.s.h. daje w zasadzie zarządowi spółki prawo zadecydowania o osobie nabywcy udziału)
- nabycie udziałów przez samą spółkę na zasadach wskazanych w art. 200 k.s.h.
- umorzenie udziałów na zasadzie art. 199 k.s.h. (wymagające jednak uprzedniej zmiany umowy spółki określającej przesłanki i tryb umorzenia przymusowego) względnie wyłączenie wspólnika ze spółki (na zasadzie art. 266 i n. k.s.h.) z jednoczesnym podwyższeniem kapitału zakładowego z wyłączeniem tzw. prawa poboru
- można obciążyć udział zastawem albo zastawem rejestrowym (na to wymagana jest zgoda Zgromadzenia Wspólników, operacja taka nie dotyczy jednak tzw. prawa pierwszeństwa) i następnie /a/ doprowadzić do przejęcia udziału przez zastawnika zastawu rejestrowego względnie do egzekucji z zastawu zwykłego i rejestrowego /b/ zmienić umowę spółki (art. 187 § 2 k.s.h.) tak aby z zastawionego udziału zastawnik wykonywał prawo głosu
można obciążyć udział w spółce ograniczonym prawem rzeczowym jakim jest użytkowanie (art. 252 i n. k.c.) – co może nastąpić bez zgody Zgromadzenia Wspólników – a następnie zmienić umowę spółki (art. 187 § 2 k.s.h.) tak aby obciążonego udziału użytkownik wykonywał prawo głosu.
Blog