Czy w  epoce technologii blockchain, bitcoina, inteligentnych kontraktów kogokolwiek interesuje jeszcze indos?

Indos jest odrębnym od przelewu (cesji) sposobem przenoszenia praw w ramach sukcesji singularnej odnoszącym się do wierzytelności inkorporowanych w papierach wartościowych na zlecenie. Indos to pisemne oświadczenie woli uprawnionego umieszczone na papierze wartościowym (in dorso czyli "na grzbiecie") na zlecenie oznaczające przeniesienie praw na inną osobę. Zbywca papieru wartościowego na zlecenie jest indosantem, a nabywca indosatariuszem. Elementem indosu powinno być wskazanie na (skonkretyzowanie) indosatariusza. Indos powinien zawierać (c) podpis zbywcy. Jest to tzw. indos pełny (rozwinięty). Dopuszczalny jest tzw. indos skrócony obejmujący wpisanie nazwiska indosatariusza i podpis indosanta.

Indos może zawierać także i inne elementy. Wskazane ze względów praktycznych jest aby indos był opatrzony (d) datą – nie jest to jednak czynnik decydujący o ważności czy skuteczności indosu.

Pewną wskazówką przy rozstrzyganiu poprawności podpisu indosanta może być uchwała 7 sędziów SN z 30 grudnia 1993 r. na podstawie której można sformułować imperatyw aby podpis uprawnionego (indosanta) obejmował co najmniej nazwisko. Nie jest wymagane aby podpis był czytelny. Podpis nieczytelny powinien jednak być złożony w formie zwykle używanej przez indosanta.[1] W orzecznictwie przyjmuje się, że przy składaniu podpisów na papierze wartościowym, w przypadku osoby prawnej istnieje konieczność oznaczenia firmy i siedziby osoby prawnej obok podpisu osoby upoważnionej do zaciągania w imieniu tego podmiotu zobowiązań z uwagi na bezpieczeństwo i pewność obrotu.[2] SN w uchwale z 21 kwietnia 2004 r. wyraził trafne stanowisko, że „zamieszczenie na wekslu oświadczenia indosanta, podpisanego przez jego pełnomocnika bez wskazania stosunku pełnomocnictwa, nie przenosi praw z weksla przez indos.”[3] W innym orzeczeniu przyjęto, że poprawny sposób podpisu pełnomocnika w treści papieru wartościowego powinien zawierać prócz podpisu pełnomocnika wskazanie na stosunek pełnomocnictwa, co z reguły sprowadza się do zamieszczenia wprost słowa „pełnomocnik” lub jego synonimów.[4] Przedsiębiorcy powinni używać tylko takiej firmy, która została ujawniona w rejestrze. Niedopuszczalne jest używanie skrótów, które mogą budzić wątpliwości co do tożsamości danej osoby.[5]

Przepis art. 921⁹ § 2 k.c. określa indos w znaczeniu formalnym. Indos w ujęciu materialnym oznacza czynność prawną, której substratem jest pisemna adnotacja na wekslu (czyli indos w ujęciu formalnym) art. 921⁹ § 1 k.c.

Indos traktowany jest jako czynność prawna abstrakcyjna w konsekwencji czego ważność indosu nie jest uzależniona od stosunków prawnych zachodzących pomiędzy indosantem, a indosatariuszem.

Indos musi być umieszczony n a papierze wartościowym. Możliwe jest umieszczenie indosu na tzw. przedłużku (allonge, dodatkowej karcie), połączonym z papierem wartościowym. Możliwość taką wyraźnie przewiduje art. 13 zd. 1 pr. weksl., 16 zd. 1 pr. czek. Względy praktyczne przemawiają przy tym za poglądem, że jest to dopuszczalne także w przypadku indosu dokonywanego bezpośrednio na podstawie art. 921⁹ § 2 k.c. Nieważny jest natomiast indos dokonany na osobnej karcie.

Oświadczenie woli, które składa się na indos, może być wyrażone np. poprzez zwrot: „ustępuję na rzecz X.”, „przenoszę na rzecz X”, „za mnie na zlecenie X”. Treść indosu powinna zawierać wolę uprawnionego do przeniesienia praw z papieru wartościowego na kogo innego.

Indos może być dokonany in blanco – bez wskazywania osoby indosatariusza (art. 13 ust. 2 pr.weksl., art. 16 ust. 2 pr. czek.). Indos in blanco powinien zawierać przynajmniej podpis indosanta.

Indos może być również na okaziciela. Indos na okaziciela należałoby traktować jako indos in blanco (por. art. 12 zd. 3 pr. weksl., 15 zd. 4 pr. czek.).

Przyjąć należy, że jeżeli indos jest in blanco, posiadacz papieru wartościowego może wypełnić indos nazwiskiem własnym lub innej osoby, indosować papier wartościowy dalej in blanco lub na inną osobę, przenieść papier wartościowy na inną osobę bez wypełnienia indosu in blanco i bez indosowania (por. art. 14 zd. 3 pr. weksl., 17 zd. 2 pr. czek.). SN trafnie dopuścił możliwość zbycia weksla in blanco opatrzonego indosem.[6] Ponieważ dla przeniesienia praw z papieru wartościowego potrzebne jest jego wydanie za niedopuszczalny (ze skutkiem nieważności) należałoby uznać indos częściowy (por. art. 12 zd. 2 pr. weksl., 15 zd. 2 pr. czek.).

Należy bronić poglądu, że indos może służyć jednoczesnemu przeniesieniu praw z papieru wartościowego na łączne dobro kilku osób. Indosatariusze będą wierzycielami solidarnymi.[7]

Należy przyjąć, że indos powinien być bezwarunkowy (por. art. 12 zd. 1 pr. weksl., 15 zd. 1 pr. czek.).

Blog