Prawne limity zadłużenia publicznego państwa

Niekiedy przepisy prawa publicznego zakreślają limity dla zadłużania się państwa. Ich adresatami są szeroko rozumiani rządzący. Niemniej z prawnymi limitami wysokości zadłużenia jest jak z limitem prędkości na autostradzie. Wiadomo, że jest, ale nie wszyscy kierowcy poruszają się po drodze bez przekroczenia maksymalnej prędkości. Naruszanie obowiązujących limitów traktatowych przez państwa członkowskie Unii Europejskiej można określić jako nagminne.

W pierwszej kolejności wskazać należy zobowiązania o charakterze międzynarodowym. Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej stanowi, że państwa członkowskie „unikają” nadmiernego deficytu budżetowego (art. 126 ust. 1 TfUE). Komisja zgodnie z art. 126 ust. 2 TfUE nadzoruje rozwój sytuacji budżetowej i wysokość długu publicznego w państwach członkowskich, aby wykryć oczywiste błędy. Bada poszanowanie dyscypliny budżetowej na podstawie poniższych dwóch kryteriów. Po pierwsze, czy stosunek między planowanym lub rzeczywistym deficytem publicznym a produktem krajowym brutto przekracza wartość odniesienia (chyba że stosunek ten zmniejszył się znacznie oraz w sposób stały i osiągnął poziom bliski wartości odniesienia lub przekroczenie wartości odniesienia ma charakter wyjątkowy oraz tymczasowy i stosunek ten pozostaje bliski wartości odniesienia). Po drugie, czy stosunek między długiem publicznym a produktem krajowym brutto przekracza wartość odniesienia, chyba że stosunek ten zmniejsza się dostatecznie i zbliża się do wartości odniesienia w zadowalającym tempie. Państwa, które mają nadmierny deficyt budżetowy, zobowiązane są do wdrożenia odpowiednich działań naprawczych. Swego czasu procedurze kontroli nadmiernego zadłużenia była poddana Polska.

Dalej należy się powołać na regulację wewnętrzną. W Polsce konstytucyjny limit dopuszczalnego zadłużenia został ustalony na poziomie 60 proc. PKB. Zgodnie z art. 216 ust. 5 konstytucji „nie wolno zaciągać pożyczek lub udzielać gwarancji i poręczeń finansowych, w następstwie których państwowy dług publiczny przekroczy 3/5 wartości rocznego produktu krajowego brutto. Sposób obliczania wartości rocznego produktu krajowego brutto oraz państwowego długu publicznego określa ustawa”.

Niemniej kolejne rządy w Polsce, poprzez księgowanie długu w pozycjach nieobjętych definicją państwowego długu publicznego, w sposób papierowy zmniejszały zadłużenie państwa. Tak jednak jak od samego mieszania herbata nie stanie się słodsza, tak od samych operacji księgowych rzeczywisty dług publiczny nie zmniejszy się.

Limit konstytucyjny dla długu publicznego to granica prawna. Nie jest to zatem w pełni doskonały bezpiecznik. Z pewnością nie będzie w stanie zatrzymać fali rzeczywistego zadłużenia w stanach nadzwyczajnych.

Konstytucyjny limit zadłużenia to niewątpliwie rzadkość w skali globu.

Blog