Sąd polubowny (sąd arbitrażowy) nie jest sądem państwowym. To prywatny trybunał handlowy, który ma szczególną podstawę prawną dla swojego bytu w danej sprawie. Działanie tego sądu opiera się bowiem o tzw. zapis na sąd polubowny. Nie wchodząc w szczegóły dotyczące charakteru prawnego zapisu na sąd polubowny wskazać należy, że jest to rodzaj szczególnej umowy zawieranej przez strony określonego sporu prawnego.

 

Strony wchodzące w spór arbitrażowy powinny pokryć wszystkie jego koszty. Z oczywistych względów arbitrzy nie podlegają takim samym zasadom wynagrodzenia jak sędziowie sądów państwowych. Stawka ich wynagrodzenia w przypadku arbitrażu ad hoc ustalana jest bezpośrednio przez strony. W przypadku stałego sądu arbitrażowego stawka ta wynika z Regulaminu, na którego treść muszą zgodzić się strony dokonujące zapisu na sąd polubowny. Arbitrzy nie mogą sami sobie władczo ustalić własnego wynagrodzenia.

 

Wynagrodzenie pełnomocników za prowadzenie sprawy przed sądem polubownym nie podlega takim samym zasadom jak wynagrodzenie pełnomocników w postępowaniu przed sądem państwowym. Przy ustaleniu wynagrodzenia pełnomocnika sąd arbitrażowy nie posługuje się urzędową taryfą kosztów adwokata albo radcy prawnego, chyba że strony wprost umówiły się o stosowanie takiej taryfy.

 

Zgodnie z art. 1191 § 1 k.p.c. sąd polubowny może przeprowadzić dowód z przesłuchania świadków, z dokumentów, oględzin, a także inne konieczne dowody, nie może jednak stosować środków przymusu. Jednym z dowodów jaki może przeprowadzić sąd polubowny jest dowód z opinii biegłego. Regulacja ta zgodna jest z dokumentem: Explanatory note by the UNCITRAL secretariat on the Model Law on International Commercial Arbitration W myśl art. 1191 § 2 k.p.c. w braku odmiennego uzgodnienia stron, sąd polubowny może także: wyznaczyć biegłego lub biegłych w celu zasięgnięcia ich opinii; jak również zażądać od strony dostarczenia biegłemu odpowiednich informacji lub przedstawienia mu albo udostępnienia do zbadania dokumentów lub innych przedmiotów. W myśl art. 1191 § 3 k.p.c. w braku odmiennego uzgodnienia stron, na żądanie strony lub jeżeli sąd polubowny uzna to za konieczne, biegły po przedstawieniu swojej pisemnej lub ustnej opinii uczestniczy w rozprawie, w toku której strony mogą zadawać mu pytania oraz żądać wyjaśnień.

 

Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 28 lutego 2019 r. V CSK 63/18 „wypada przy tym odróżnić zagadnienie stosowania – oddzielnie albo łącznie – w postępowaniu przed sądem polubownych różnych modeli dowodu z opinii biegłego, tj. modelu w postaci opinii prywatnych biegłych powoływanych przez każdą ze stron i modelu w postaci opinii biegłych powoływanych przez sąd polubowny, od zagadnienia dopuszczania dowodu z opinii biegłego przez sąd polubowny na wniosek jednej ze stron lub obu stron bądź przez sąd polubowny z urzędu. To drugie zagadnienie z istoty rzeczy odnosi się do modelu dowodu z opinii biegłego, który jest powoływany przez sąd polubowny. Gdy biegły ma być wyznaczony (powołany) przez sąd polubowny, w grę wchodzi kwestia, czy może to nastąpić tylko na wniosek jednej ze stron lub obu stron, czy też także z urzędu, tj. bez takiego wniosku”.

 

Udział konkretnego biegłego w postępowaniu arbitrażowym, powoływanego przez sąd arbitrażowy, następuję na zasadzie umowy, która – choć wykazuje pewne cechy szczególne – podlega regulacji właściwego kolizyjnie prawa prywatnego. W postępowaniu arbitrażowym nie ma zastosowania art. 280 k.p.c., który stanowi, że osoba wyznaczona na biegłego może nie przyjąć włożonego na nią obowiązku z przyczyn, jakie uprawniają świadka do odmowy zeznań, a ponadto z powodu przeszkody, która uniemożliwia jej wydanie opinii. Funkcji biegłego w arbitrażu można nie przyjąć także z uwagi na brak aprobaty co do warunków finansowych dla wykonania ekspertyzy.

 

W postępowaniu przed sądem polubownym nie ma zastosowania art. 89 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Zgodnie z tym przepisem biegłemu powołanemu przez sąd państwowy przysługuje wynagrodzenie za wykonaną pracę oraz zwrot poniesionych przez niego wydatków niezbędnych dla wydania opinii. Przed sądem państwowym wysokość wynagrodzenia biegłego za wykonaną pracę ustala się, uwzględniając wymagane kwalifikacje, potrzebny do wydania opinii czas i nakład pracy, a wysokość wydatków– na podstawie złożonego rachunku. Przed sądem państwowym wynagrodzenie biegłych oblicza się według stawki wynagrodzenia za godzinę pracy albo według taryfy zryczałtowanej określonej dla poszczególnych kategorii biegłych ze względu na dziedzinę, w której są oni specjalistami. Podstawę obliczenia stawki wynagrodzenia za godzinę pracy i taryfy zryczałtowanej stanowi ułamek kwoty bazowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe, której wysokość określa ustawa budżetowa. W konsekwencji biegłego w postępowaniu arbitrażowym nie obejmują stawki dla biegłych określone w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości.

W postępowaniu arbitrażowym nie stosuje się przepisu art. 287 k.p.c. zgodnie z którą za nieusprawiedliwione niestawiennictwo, za nieuzasadnioną odmowę złożenia przyrzeczenia lub opinii albo za nieusprawiedliwione opóźnienie złożenia opinii sąd skaże biegłego na grzywnę.

Zatem udział biegłego w arbitrażu opartym o szczególnego rodzaju umowę również jest oparty o umowę. Nie ma przymusu kontraktowania dla osoby biegłego. Dana osoba, nawet wpisana na listę biegłych sądowych, może odmówić przyjęcia funkcji biegłego np. z uwagi na brak akceptacji warunków wynagrodzenia. Umowa, co do zasady, wiąże biegłego albo ze stałym sądem polubownym albo ze stronami prowadzącymi spór przed sądem polubownym. Wynagrodzenie biegłego w arbitrażu nie jest związane z jakąkolwiek taryfą urzędową. Oczywiście można umówić się o zastosowanie w danej sprawie takich zasad. Niemniej źródłem wysokości wynagrodzenia w tym ostatnim przypadku także będzie wola stron. Sąd arbitrażowy nie ma kompetencji do władczego ustalenia wysokości wynagrodzenia biegłego. W ramach swoich kompetencji orzeczniczych sąd polubowny jedynie określi, kto (ze stron procesu) ponosi koszty postępowania, a w tym koszty wynagrodzenia biegłych.

 

Umowa o wykonanie ekspertyzy biegłego podlegająca prawu zobowiązań. Kodeks cywilny rozstrzyga nie tylko zasady jej wykonywania ale także zasady dopuszczalności jej rozwiązania.

 

 

 

 

 

 

 

 

Blog

24 listopada 2022
Dowód z opinii biegłego w arbitrażu