Czy powinna być możliwość dobrowolnego odpracowania długów w upadłości konsumenckiej?

Upadłość konsumencka to idealna konstrukcja prawna dla osoby która ma długi (albo nawet jeden dług) których nie jest w stanie spłacić i nie ma żadnego majątku. Majątek dłużnika po ogłoszeniu upadłości podlega bowiem zajęciu przez syndyka masy upadłości i następnie podlega spieniężeniu. Zazwyczaj za cenę niższą niż cena rynkowa. Ale takie są uroki sprzedaży wymuszonej. Dla osoby która ma spory majątek ale dostała zadyszki płatniczej być może lepszym narzędziem jest układ konsumencki albo zwykła ugoda z wierzycielami. Wówczas można rozłożyć płatności na raty a nawet uzyskać jakieś umorzenie, a jednocześnie nie stracić dorobku życia.

Instytucja upadłości konsumenckiej w Polsce począwszy od 2008 roku w sposób istotny ewoluowała aby z całkowicie niedostępnej procedury stać się bardzo liberalnym narzędziem przyjaznym dla dłużników. Nie powinien zatem dziwić roczny wpływ nowych spraw upadłościowych do polskich sądów na poziomie około 20 tys. wniosków

Sąd upadłościowy działa trochę jak Janosik. Sąd upadłościowy „odbiera” bowiem wierzycielom ich wierzytelności i zwraca upadłemu wolność finansową. Właśnie kosztem wierzycieli. Ewentualny lament i łzy wierzycieli nic nie pomogą. Niewątpliwie oddłużenie opłaca się samemu państwu, gdyż wówczas dłużnik zazwyczaj wychodzi z szarej strefy, podejmuje pracę, zaczyna płacić podatki i składki ubezpieczeniowe. Przestaje być pensjonariuszem w pomocy społecznej.

Zbyt łatwa procedura upadłości konsumenckiej może jednak skłaniać do przypadków moralnego hazardu. Osoby zadłużone mogą kalkulować: co jest lepsze żmudnie spłacać długi i odsetki do banku czy może spróbować oddłużenia poprzez upadłość konsumencką. Dlatego upadłość konsumencka powinna realizować też pewne cele profilaktyczno – edukacyjne dla społeczeństwa.

Procedura upadłości konsumenckiej jest następująca: należy złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości. Wraz z ogłoszeniem upadłości sąd wyznacza syndyka, który przygotowuje listę wierzytelności i spienięża majątek upadłego (jeśli takowy jest), jak również przygotowuje projekt planu spłaty. Odnosząc się do pojęć prawa upadłościowego w pewnym uproszczeniu, to sens właściwego planu spłaty można wytłumaczyć jako kalendarz płatności dokonywanych przez dłużnika na rzecz jego wierzycieli, stosownie do możliwości płatniczych dłużnika. W zależności od okoliczności plan spłaty może być ustalony na okres nawet do kilku lat.

Sieci systemu, które nie powinny przepuszczać w kierunku oddłużenia nieodpowiednich osób mają jednak bardzo duże oka. Niektóre kancelarie syndyków stają się kombinatami obsługującymi taśmowo olbrzymie ilości spraw. Niektórzy upadli żartują, że syndyk jest jak Yeti. Syndyk jest ale go nie widują, gdyż są dopuszczani tylko przed oblicze asystenta innego asystenta. W sprawie przeciążenia sądów upadłościowych wylano już morze atramentu. Natłok tematów przy brakach kadrowych z pewnością nie służy staranności działania.

Można zaobserwować nierzadkie przypadki, kiedy to osoby młode, zdolne do pracy uzyskują plan spłaty na poziomie kilkuset złotych miesięcznie, w sytuacji kiedy ich zadłużenie (po zatrzymaniu biegu odstek) nie osiąga gigantycznych rozmiarów. Czytaj: pozostaje w granicach spłaty dla osoby uzyskujące regularne dochody. Bywa, że drobniejsi wierzyciele dostają kilkadziesiąt groszy tytułem raty na zaspokojenie ich należności.

Wydaje się, że warto przyjrzeć się temu zjawisku i zacząć dyskusję na temat możliwych kierunków reformy. Co prawda ustawodawca jest chwilowo zajęty wdrażaniem dyrektywy Unii Europejskiej w sprawie niewypłacalności, która dawno temu powinna była zostać wdrożona, ale ze zmianami w prawie nie jest jak z łapaniem pcheł. Nie trzeba się spieszyć.

Pytanie które warto zadać publicznie sprowadza się do tego, czy dłużnik, którego oficjalnie nie stać na spłatę długu w pieniądzu nie powinien mieć możliwości jego dobrowolnego odpracowania. Przynajmniej w pewnej części. Można sobie wyobrazić logistykę agencji pracy tymczasowej działających przy sądach upadłościowych, która dysponuje określonym czasem wolnym dłużnika i kieruje go do pracy u pracodawców, którzy dokonają płatności przekazywanych później wierzycielom. Nie chodzi tutaj o powrót do „niewoli za długi”. Możliwość pracy powinna być fakultatywną opcją. Celem byłoby raczej ulepszenie systemu, zintensyfikowanie wpływu wychowawczego na dłużnika, realizacja polityki socjalnej w zakresie aktywizacji zawodowej wreszcie skuteczna ochrona przed krytyką liberalnej konstrukcji upadłości konsumenckiej.

Blog