Wiek XXI nie jest pierwszym stuleciem, w którym pojawił się problem nadmiernego długu publicznego. Carmen M. Reinhart i Kenneth S. Rogoff – przypominają, że niewypłacalność państwa zdarzała się już w początkach jego istnienia. Prymitywna gospodarka albo przegrana wojna była wystarczającą przyczyną zapaści. W wieku XVI i XVII pojawiły się spektakularne odmowy spłacenia długów publicznych przez niektóre państwa europejskie. Z kolei – dalej powołując się na to samo źródło – na przestrzeni lat 1800–2009 wśród 66 państw wytwarzających 90 % światowego PKB bankructwa zdarzały się aż 250 razy, a bankructwa wewnętrzne (tzn. wobec własnych obywateli) przynajmniej 68 razy (M. Reinhart, K. Rogoff, “This Time Is Different: Eight Centuries of Financial Folly”, Princeton 2009). Zastrzec należy, że w sytuacji braku normatywnej definicji upadłości czy bankructwa państwa podawane dane statystyczne należałoby jako luźną interpretację dla nieprzyjemnych skutków kryzysów gospodarczych. Jednocześnie dane te obalają mit, że państwo jako byt wieczysty, może bez ujemnych konsekwencji, w dowolny sposób się zadłużać. Można postawić tezę, że intensyfikacja zadłużenia publicznego będzie sprzyjała częstszym przypadkom niewydolności finansowej państw. Przy czym jak wynika to z przykładów Argentyny czy Grecji stabilizacja sytuacji gospodarczej może zająć wiele lat. Demoralizacja finansów publicznych zostawia trwałe ślady. Alain Bihr postawił trafną diagnozę („Nowomowa neoliberalna. Retoryka kapitalistycznego fetyszyzmu”, Warszawa 2008, s. 46). Państwa są dla instytucji finansowych dobrym klientem, gdyż mają dwie przeciwstawne cechy, które gwarantują powodzenie inwestycji. Po pierwsze, państwa są dłużnikami zawsze zadłużonymi. Po drugie, państwa są dłużnikami co do zasady wypłacalnymi.

Według danych za rok 2023 relacja długu publicznego do PKB wynosi, poczynając od „rekordzistów”:

Japonia - 259,43%

Sudan - 200,35%

Grecja - 194,50%

Erytrea - 179,66%

Singapur - 159,87%

Malediwy - 154,39%

Liban -150,58%

Włochy - 150,30%

Wyspy Zielonego Przylądka - 145,13%

Barbados - 135,40%

Wenezuela - 133,61%

Bhutan - 132,42%

Bahrajn - 129,73%

Stany Zjednoczone - 128,13%

Surinam - 125,70%

Portugalia - 125,50%

Zambia - 119,14%

Hiszpania - 118,30%

Kanada - 112,85%

Francja - 112,80%

Źródło: https://worldpopulationreview.com/country-rankings/countries-by-national-debt

Pamiętać należy, że państwa mają bardzo różny potencjał gospodarczy. Niektóre z nich mają mniejsze budżety niż niektóre międzynarodowe prywatne korporacje. Niewypłacalność małego państwa to jednak bardzo duży kłopot. Z kolei niewypłacalność dużego państwa, aby nie rzec: niewypłacalnego imperium, to potencjał dla gigantycznych zmian. Uwalnia dla światowej ekonomii energię porównywalną z wybuchem supernowej.

Osobnego opracowania wymaga zagadnienie prosperity jednych państw kosztem innych, wynikających z wpływów kolonialnych, post-kolonialnych, wojskowo-politycznych. W tym miejscu można jedynie zaznaczyć, że także w XXI wieku wierzyciel wierzycielowi nie jest równy. Właśnie z uwagi na przynależność państwową. Wtedy, gdy koncern Volkswagena fałszował w swoich samochodach pomiary emisji spalin wypłacał z tego tytułu odszkodowania na terenie USA. Nie wypłacał natomiast odszkodowań na terenie Polski.

Blog