Zgodnie z art. 26 ust. 3 u. SKOK odpowiedzialność członków kas za straty powstałe w kasie, może zostać podwyższona w statucie kasy do podwójnej wysokości wpłaconych udziałów.

Odpowiedzialność ta nie powstaje automatycznie z mocy prawa czy nawet z mocy samego statutu. Przeciwnie, wymaga ona konkretyzacji. Dlaczego ?

• Pokrywanie strat bilansowych z natury rzeczy nie ma miejsca automatycznie ale odbywa się w pewnym porządku korporacyjnym. Strata nie musi być pokrywana przez członków. Może być pokrywana z innych źródeł. Hipotetycznie strata może być przecież mniejsza niż maksymalny zakres odpowiedzialności członków SKOK.
• Zgodnie z art. 90 § 1 zd. 1 pr. spół. straty bilansowe spółdzielni pokrywa się z funduszu zasobowego, a w części przekraczającej fundusz zasobowy – z funduszu udziałowego i innych funduszów własnych spółdzielni według kolejności ustalonej przez statut. W myśl art. 90 § 2 pr. spół. gdyby fundusze własne nie wystarczyły na pokrycie strat, walne zgromadzenie może podjąć uchwałę zobowiązującą członków do wcześniejszego wpłacenia udziałów, niż to przewiduje statut. Przy czym art. 123 pr. spół. wskazuje, że w czasie likwidacji nie stosuje się przepisu art. 90 § 1 pr. spół. w zakresie kolejności pokrywania strat bilansowych. Zgodnie z art. 26 ust. 2 u. SKOK regułą jest, że straty bilansowe kas pokrywane są z funduszu zasobowego, a w części przekraczającej fundusz zasobowy - z funduszu udziałowego. Pokrywanie przez członków kas strat powstałych w kasie ma charakter wyjątkowy gdyż wymaga przewidzenia w statucie kasy. W literaturze przedmiotu uważa się, że pokrywanie strat przez członków ma charakter całkowicie subsydiarny.
• Prawo rachunkowe dopuszcza pozostawienie straty bez pokrycia jednostki w upadłości. Obowiązku pokrycia straty nie można zatem wyczerpywać automatycznie.
• Poddanie powstania odpowiedzialności członków SKOK in concreto odpowiednim procedurom korporacyjnym jest uzasadnione potrzebą ochrony praw dla członka kasy (m.in. prawo zaskarżenia uchwały walnego zgromadzenia). Przepis art. 38 § 1 pkt 4 pr. spół. w zw. z art. 2 u. SKOK stanowi, że do wyłącznej właściwości walnego zgromadzenia należy podejmowanie uchwał w sprawie podziału nadwyżki bilansowej (dochodu ogólnego) lub sposobu pokrycia strat.
• Nie jest zatem tak, że ma miejsce automatyzm w powstaniu odpowiedzialności członków SKOK, bo przecież stratę można pokrywać w różny sposób. Ów automatyzm – gdyby istniał - byłby absurdalnym rozwiązaniem prawnym. Zwolennicy poglądu przeciwnego nie podają kiedy owa „automatyczna” odpowiedzialność się materializuje: na koniec okresu rozliczeniowego? Na dzień podpisania sprawozdania? Na dzień jego zatwierdzenia?
• Obciążenie członków kasy ciężarem straty bilansowej jest wewnętrzną decyzją większości samych członków kasy (nihil novi sine communi consensu). Przepis art. 42 § 3 pr.spół. stanowi, że uchwała sprzeczna z postanowieniami statutu bądź dobrymi obyczajami lub godząca w interesy spółdzielni albo mająca na celu pokrzywdzenie jej członka może być zaskarżona do sądu. Przepis art. art. 42 § 4 pr. spół. gwarantuje, że każdy członek spółdzielni może wytoczyć powództwo o uchylenie uchwały. W konsekwencji nawet uchwała walnego zgromadzenia mająca za przedmiot odpowiedzialność członków kasy za straty, która formalnie jest zgodna z prawem (art. 42 § 2 pr. spół. stanowi, że uchwała sprzeczna z ustawą jest nieważna) może zostać uchylona przez sąd, a tym samym może odpaść podstawa do żądania wniesienia zwiększonego wkładu. Członek kasy ma zatem gwarancję sądowej kontroli – w drodze kontradyktoryjnego procesu – uchwały nakładającej m.in. na niego zobowiązanie do poniesienia zwiększonej odpowiedzialności za stratę kasy. Orzeczenie sądu ustalające nieistnienie albo nieważność uchwały walnego zgromadzenia bądź uchylające uchwałę ma moc prawną względem wszystkich członków spółdzielni oraz wszystkich jej organów (art. 42 § 9 pr. spół.). Ogłoszenie upadłości kasy nie powinno pozbawiać członka kasy gwarancji sądowej kontroli uchwały walnego zgromadzenia. W konsekwencji stwierdzić należy, że członek przystępując do kasy godzi się na potencjalną możliwość poniesienia – wynikającej ze statutu – zwiększonej odpowiedzialności za straty ale z drugiej strony otrzymuje on pewne gwarancje prawne, których nie eliminuje ogłoszenie upadłości kasy.
• Okoliczność, iż w umowie spółki z o.o. jest klauzula o obowiązku wniesienia dopłat na pokrycie strat bilansowych nie oznacza, że wspólnicy „automatycznie” zobowiązani są do dopłat.
• Przepis art. 26 ust. 4 u. SKOK stanowi, że jeżeli kasa realizuje program postępowania naprawczego (a zatem nie jest w trybie normalnej działalności), jej strata bilansowa pokrywana jest w terminie i na zasadach określonych w tym programie. Regulacja ta przemawia przeciwko koncepcji automatyzmu w pokrywaniu strat przez członków SKOK.

Pokrycie straty finansowej kasy przez członka tej kasy nie jest instrumentem zaspokojenia wierzycieli. Zaspokojenie wierzycieli kasy należy bowiem do relacji pro foro externo. Członek kasy nie odpowiada natomiast za zobowiązania kasy. Pokrycie straty jest elementem gospodarki finansowej w normalnym toku działalności, a syndyk nie prowadzi takiej gospodarki.

Zarówno ustawa jak i statut są jedynie regulacją in abstracto.

Blog