Bank udzielił kredytu w rachunku bieżącym dłużnikowi. Po otwarciu linii kredytowej bank odmówił organowi egzekucyjnemu realizacji zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego podnosząc, że udzielono kredytu w rachunku bieżącym, a wobec braku dodatniego salda na rachunku bankowym nie istnieje wierzytelność podlegająca zajęciu. Środki pieniężne wpłacane na rachunek bankowy przez kontrahentów dłużnika – kredytobiorcy nie stanowią własności posiadacza rachunku bankowego ale własność banku.[1] W dalszej kolejności doszło do otwarcia postępowania sanacyjnego dłużnika. Zarządca masy sanacyjnej zażądał od banku zapłaty odszkodowania (opartego o podstawę deliktową) z tytułu odmowy realizacji zajęcia, twierdząc, że gdyby do realizacji zajęcia doszło komornik przekazałby do masy sanacyjnej nie wydane wierzycielowi sumy pieniężne.

Na tle żądania zarządcy powstaje zasadnicza wątpliwość, kto miałby być poszkodowanym z legitymacją ad causam i ad processus, gdyby hipotetycznie przyjąć, że doszło do wyrządzenia szkody? Osobiście zarządca, masa sanacyjna, dłużnik reprezentowany przez zarządcę, wierzyciel egzekwujący reprezentowany przez zarządcę, ogół wierzycieli reprezentowany przez zarządcę? Czy może samodzielnie wierzyciel egzekwujący gdyby hipotetycznie przyjąć, że doszło do wyrządzenia szkody?

Zagadnienie powyższe należy do elementarnych, podstawowych zagadnień prawnych. Legitymacja procesowa jest – co do zasady refleksem stosunków prywatnoprawnych. W najprostszym ujęciu wygląda to tak:

Postępowanie sanacyjne zmienia schemat proceduralny. Załóżmy, że poszkodowanym jest dłużnik w restrukturyzacji. Wówczas schemat ma obraz następujący, co znajduje podstawę w art. 311 ust. 1 p.r. w brzmieniu: „ postępowania sądowe, administracyjne, sądowoadministracyjne i przed sądami polubownymi dotyczące masy sanacyjnej mogą być wszczęte i prowadzone wyłącznie przez zarządcę albo przeciwko niemu. Postępowania te zarządca prowadzi w imieniu własnym na rzecz dłużnika.”

Z mocy wyraźnej normy prawnej, w przypadku bezskuteczności czynności wobec masy sanacyjnej schemat proceduralny jest następujący:

Przepis art. 306 ust. 1 p.r. expressis verbis stanowi, że powództwo w sprawach o ustalenie bezskuteczności czynności oraz w innych sprawach, w których podstawą roszczenia jest bezskuteczność czynności, może wytoczyć zarządca.

W przypadku wyrządzenia szkody p r z e d otwarciem postępowania sanacyjnego, szkoda musi zostać wyrządzona konkretnemu poszkodowanemu. Szkoda jest uszczerbkiem zindywidualizowanym, a nie bezimiennym. Schemat wygląda tak:

W kolejnym diagramie zostanie przedstawione w sposób skrótowy zagadnienie legitymacji zarządcy w sytuacji gdy osoba trzecia wyrządziła szkodę swoim zachowaniem sprawczym, które miało miejsce przed otwarciem postępowania sanacyjnego.

Prawo cywilne precyzyjnie reguluje podstawy odpowiedzialności odszkodowawczej. Przesłanki odpowiedzialności deliktowej (art. 415 k.c.) to (1) zdarzenie wyrządzające szkodę, (2) szkoda (w rozumieniu art. 361 § 2 k.c.) i (3) adekwatny związek przyczynowy pomiędzy zdarzeniem wyrządzającym szkodę a szkodą (w rozumieniu art. 361 § 1 k.c.), a także (4) zawinione działanie sprawcy szkody.

Roszczenie odszkodowawcze zawsze przysługuje konkretnemu poszkodowanemu (nawet gdy jest dochodzone w formule zbiorowej) w stosunku do konkretnego sprawcy szkody. Poszkodowanym – w klasycznej cywilistyce - jest zawsze konkretna, zindywidualizowana osoba. Jedno zdarzenie może wyrządzić szkodę wielu osobom ale zawsze w takich przypadkach szkoda podlega indywidualnemu rozpatrzeniu co do majątku poszkodowanego i nie jest szkodą bezimienną w ramach której odszkodowanie podlegałoby zbiorowej dystrybucji.

Dłużnik, który otrzymał od Banku środki pieniężne, nie może być jednak poszkodowanym dlatego, że pobrał te środki. Masa sanacyjna nie jest podmiotem prawa i nie może być poszkodowanym.

Blog