Kwestia dopuszczalności umieszczenia w umowie spółki z o.o. postanowienia, iż członkowie zarządu powoływani są do piastowania funkcji w zarządzie spółki na czas nieokreślony budzi wątpliwości w piśmiennictwie jak również w praktyce stosowania prawa. Zasadnicze znaczenie z punktu widzenia przedmiotu niniejszego opracowania ma przepis art. 202 § 1, § 2 i § 4 k.s.h. w brzmieniu: „(§ 1) Jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, mandat członka zarządu wygasa z dniem odbycia zgromadzenia wspólników zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za pierwszy pełny rok obrotowy pełnienia funkcji członka zarządu. (§ 2) W przypadku powołania członka zarządu na okres dłuższy niż rok, mandat członka zarządu wygasa z dniem odbycia zgromadzenia wspólników, zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za ostatni pełny rok obrotowy pełnienia funkcji członka zarządu, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.(§ 4). Mandat członka zarządu wygasa również wskutek śmierci, rezygnacji albo odwołania ze składu zarządu. ”
Tytułem wstępu dla dalszych rozważań, należy krótko scharakteryzować pojęcie „mandatu” i „kadencji”. De lege lata oba terminy mają charakter normatywny. Pod rządem kodeksu handlowego relacja pojęcia mandatu (pojęcia stanowiącego element języka prawnego) i kadencji (pojęcia, którym nie posługiwał się ustawodawca) stały się źródłem żywiołowego sporu w piśmiennictwie.[1] Na gruncie Kodeksu spółek handlowych przez mandat należy rozumieć umocowanie członka zarządu do pełnienia jego funkcji[2], natomiast kadencja to okres pełnienia funkcji przez zarządcę w spółce (zob. art. 369 § 1 k.s.h.).[3] Zdaniem A.Opalskiego istotę kadencji bardziej precyzyjnie wyraża stwierdzenie, iż jest to okres na który członek zarządu zostaje powołany, liczony w pełnych latach od dnia powołania.[4]
Okresy czasu na które może być powołany członek zarządu spółki z o.o.
Konstrukcja spółki z o.o. pozwala na określenie w umowie spółki różnych okresów czasu na które może być powołany członek zarządu.
Po pierwsze, członek zarządu może być powołany na kadencję roczną. Kadencja roczna może mieć swoje źródło albo w wyraźnym zapisie umowy spółki albo w milczeniu umowy spółki z o.o. na temat kadencji zarządu. Zgodnie z art. 202 § 1 k.s.h. jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, mandat członka zarządu wygasa z dniem odbycia zgromadzenia wspólników zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za pierwszy pełny rok obrotowy pełnienia funkcji członka zarządu. W konsekwencji, jeżeli umowa spółki nie stanowi nic na temat kadencji zarządu będzie to kadencja roczna zgodnie z dyspozytywną regulacją art. 202 § 1 k.s.h. W przypadku powołania członka zarządu na roczną kadencję (przy zachowaniu zasad co do wygaśnięcia mandatu określonych w art. 202 § 1 k.s.h.) najczęściej dojdzie do wydłużenia faktycznego okresu pełnienia funkcji zarządcy.[5]
Po drugie, członek zarządu może być powołany na kadencję dłuższą niż rok (np. na dwa, sześć lat). Możliwość powołania członka zarządu na kadencję wieloletnią wynika wyraźnie z treści art. 202 § 2 k.s.h. W przypadku spółki z o.o. – inaczej niż w przypadku spółki akcyjnej – nie ma ustawowego ograniczenia czasu trwania kadencji (zob. art. 369 § 1 zd. 1 k.s.h. Faktyczny okres sprawowania funkcji przez członka zarządu powołanego na kadencję wieloletnią może ulec przedłużeniu lub skróceniu względem okresu czasu, na który został on powołany.[6]
Po trzecie, członek zarządu może być powołany do pełnienia funkcji na czas określony krótszy niż jeden rok przy jednoczesnej modyfikacji zasad wygaśnięcia mandatu określonych w art. 202 § 1 k.s.h. W praktyce może się to zdarzyć np. gdy istnieje potrzeba powołania zarządu przejściowego do czasu objęcia funkcji przez docelowych członków zarządu.
Po czwarte, dopuszczalne jest powołanie członka zarządu na czas określony liczony w niepełnych latach. W praktyce może się to zdarzyć np. wtedy, gdy z uwagi na okres czasu na który została powołana spółka nie będzie możliwe powołanie członka zarządu na okres kadencji wyrażonej w pełnych latach. Również w tym przypadku niezbędne stanie się zmodyfikowanie w umowie spółki zasad wygaśnięcia mandatu względem określonych w art. 202 § 2 k.s.h.
Po piąte, członek zarządu może zostać powołany do pełnienia funkcji piastuna organu osoby prawnej bez ustalonego terminu końcowego (t.j. na czas nieoznaczony).[7] Jak to zaznaczono na wstępie zagadnienie to jest sporne w piśmiennictwie. Ma ono swoich zwolenników[8] jak i przeciwników.
Stanowisko negujące dopuszczalność powołania członków zarządu spółki z o.o. na czas nieokreślony
Zdaniem przeciwników rozwiązania bronionego w niniejszym opracowaniu – a takie poglądy wypada przedstawić w pierwszej kolejności – zamieszczenie w umowie spółki zapisu o powołaniu członka zarządu na czas nieoznaczony będzie tożsame z powołaniem go na roczną kadencję i mandat członka wygaśnie po upływie pierwszego pełnego roku obrotowego.[9] Dla uzasadnienia takiego stanowiska przywołuje się następujące argumenty:
Osobnego odnotowania wymaga pogląd zaprezentowany przez A. Kidybę. Otóż zdaniem tego Autora zarządcy mogą być powołani na czas nieoznaczony. Przy czym jeżeli wspólnicy w umowie spółki – powołując członków zarządu na czas nieoznaczony – wyraźnie nie postanowią, że okres pełnienia ich funkcji nie kończy się zgodnie z art. 202 § 1 k.s.h., to przyjąć należy stosowanie tej normy.[12]
Argumenty przemawiające za dopuszczalnością powołania członków zarządu spółki z o.o. na czas nieokreślony
Za dopuszczalnością powołania członków zarządu na czas nieokreślony, które nie będzie tożsame z kadencją roczną, przemawiają następujące argumenty:
[1] Poglądy wypowiedziane pod rządem Kodeksu handlowego wyczerpująco zestawia A. Szumański, w: S. Sołtysiński, A. Szajkowski, J. Szwaja, Kodeks spółek handlowych. Tom II. Komentarz do art. 151 – 300, Warszawa 2002 r., s. 368 – 369.
[2] A. Szumański, w: S. Sołtysiński, A. Szajkowski, J. Szwaja, Kodeks ..., s. 369. R. Pabis, Spółka z o.o. Komentarz, Warszawa 2003 r., s. 198, A. Kidyba, Kodeks spółek handlowych. T. I. Komentarz do art. 1- 300 KSH, S. 785, A. Opalski, Kadencja i mandat członka zarządu, Przegląd Prawa Handlowego z 2003r., Nr 10, s. 42
[3] A. Szumański, w: S. Sołtysiński, A. Szajkowski, J. Szwaja, Kodeks ..., s. 369. R. Pabis, Spółka ..., s. 198, A. Kidyba, Kodeks ..., s. 785, 789 – 790.
[4] A. Opalski, Kadencja ..., s. 38
[5] Zob. np. A. Opalski, Kadencja ..., s. 41
[6] Zob. np. A. Opalski, Kadencja ..., s. 41
[7] Odnotować w tym miejscu należy, iż A. Kidyba, Kodeks ...., s. 790 twierdzi, że nie można mówić o kadencji, jeżeli zarząd powoływany jest na czas nieokreślony.
[8] Zob. np. A. Herbet, Zmiany regulacji prawnej spółki z o.o. na tle Kodeksu spółek handlowych - zagadnienia wybrane, Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego 2001, Nr 4, s. 2 i n., K. Oplustil, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w projekcie ustawy – Kodeks spółek handlowych. Wybrane zagadnienia. Część III, Transformacje Prawa Prywatnego z 2000r., Nr 4, s. 9 i n., J. Naworski, w: J. Naworski, K. Strzelczyk, T. Siemiątkowski, R. Potrzeszcz. Komentarz do kodeksu spółek handlowych. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Warszawa 2001, s. 361, 362, 364. R. Szczęsny, Zarząd w spółkach kapitałowych, Zakamycze 2004., s. 51, R. Pabis, Spółka ..., s. 200 – 201.
[9] Zob. np. A. Szumański, w: S. Sołtysiński, A. Szajkowski, J. Szwaja, Kodeks..., s. 371 – 372, J. Bieluk, A. Kondracka, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w postępowaniu rejestrowym, Prawo Spółek z 2002, Nr 7-8, s. 10
[10] J. Bieluk, A. Kondracka, Spółka ..., s. 10, A. Szumański, w: S. Sołtysiński, A. Szajkowski, J. Szwaja, Kodeks ..., s. 371
[11] A. Szumański, w: S. Sołtysiński, A. Szajkowski, J. Szwaja, Kodeks ..., s. 371 – 372
[12] A. Kidyba, Kodeks ..., s. 786, 788
[13] Por. R. Pabis, Spółka ..., s. 200 J. Naworski, w: J. Naworski, K. Strzelczyk, T. Siemiątkowski, R. Potrzeszcz. Komentarz ..., s. 362
[14] J. Naworski, w: J. Naworski, K. Strzelczyk, T. Siemiątkowski, R. Potrzeszcz. Komentarz ..., s. 361
[15] Zob. K. Oplustil, Spółka ..., s. 9 i n., który jednak uważa, iż uzasadnieniem dla dopuszczalności powołania członka zarządu na czas nieokreślony jest nie § 1 ani § 2 lecz § 4 art. 202 k.s.h.
[16] R. Pabis, Spółka ..., s. 200 – 201. J. Naworski, w: J. Naworski, K. Strzelczyk, T. Siemiątkowski, R. Potrzeszcz. Komentarz ..., s. 364
[17] Wobec faktu, iż członek zarządu może być w zasadzie w każdej chwili odwołany (art. 203 § 1 zd. 1 k.s.h.), nie wydaje się być celowa konstrukcja powołania członka zarządu spółki akcyjnej na czas nieokreślony nie dłuższy jednak niż pięć lat.
[18] A. Szumański, w: S. Sołtysiński, A. Szajkowski, J. Szwaja, Kodeks ..., s. 372
Blog