W orzecznictwie sądowym zwykło się wiązać odpowiedzialność członka zarządu na podstawie art. 299 KSH z okolicznością p o w s t a n i a zobowiązania w czasie pełnienia przez członka zarządu funkcji korporacyjnych w spółce. W wyroku Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 4 marca 2016 r. I CSK 68/15 wskazano, że “odpowiedzialność związaną z bezskutecznością egzekucji określonego zobowiązania wobec spółki ponoszą przy tym osoby będące członkami jej zarządu w czasie istnienia tego zobowiązania, a ściślej - jego podstawy, bez względu na to czy zostali wpisani do rejestru”. Inne orzeczenie: „Dopiero wówczas powstała szkoda powoda, której naprawienia domagał się przed Sądem Rejonowym dla Warszawy Śródmieścia. Wówczas jednak już pozwany nie pełnił funkcji członka zarządu spółki (...). Jak wyjaśnił to Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 28 II 2008 r. wydanej w sprawie III CZP 143/07 oraz w wyroku z dnia 25 XI 2010 r. dotyczącym sprawy III CNP 3/10 – objęcie odpowiedzialnością członka zarządu wszystkich zobowiązań spółki , których podstawa istnieje w czasie sprawowania przez niego funkcji , a więc jeszcze zobowiązań wówczas niewymagalnych , jest uzasadnione tym, że ogłoszenie upadłości , o które członek zarządu powinien wystąpić w celu przeciwdziałania bezskuteczności egzekucji , powodowałoby wymagalność także zobowiązania nie mającego dotąd tej cechy ( art. 91 ust. 1 ustawy p.u. i n.) . W niniejszej zaś sprawie , nawet gdyby do dnia 4 XII 2008 r. pozwany zgłosił wniosek o ogłoszenie upadłości spółki (...) lub o otwarcie postępowania układowego, to i tak nie spowodowałoby to wymagalności nieistniejącego przecież jeszcze roszczenia odszkodowawczego , uznanego nakazem zapłaty z dnia 30 VI 2010 r.” . Sygn. akt VI A Ca 721/13 wyrok z dnia 13 marca 2014 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny.

Na przykład w wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku - I Wydział Cywilny z dnia 4 marca 2021 r. I AGa 45/20 wskazano, że osoba będąca członkiem zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w czasie, gdy udzielono spółce dotacji, a niebędąca nim w momencie, w którym zmaterializowały się przesłanki do żądania jej zwrotu, nie odpowiada wobec wierzyciela za zobowiązania spółki na podstawie art. 299 KSH.

Należy podnieść jeszcze dalej idące argumenty. Treść art. 299 KSH winna być interpretowana w ścisłym związku z definicją niewypłacalności określoną w art. 10 i 11 PrUp. Otóż w przepisie art. 11 ust. 1 PrUp jest mowa o niewykonywaniu przez dłużnika „w y m a g a l n y c h” zobowiązań pieniężnych. Dopiero wymagalność zobowiązania pieniężnego ma znaczenie dla ujawnienia się tzw. utraty płynności, a następnie złożenia wniosku o upadłość.

Zdolność do wykonywania zobowiązań powinna być szacowana z uwzględnieniem wysokości zobowiązań wymagalnych. Jeżeli dłużnik na mocy porozumienia z wierzycielami odroczył termin płatności, wówczas takich zobowiązań nie uwzględnia się przy ocenie jego zdolności, o której mowa w art. 11 ust. 1 PrUp. Wypada w tym miejscu dokonać rozróżnienia pojęć „termin wymagalności” i „termin spełnienia świadczenia”. J. Dąbrowa, w: System prawa cywilnego. Zobowiązania, t. III, cz. 1, Ossolineum 1981, s. 739 – 740 . Otóż z nadejściem terminu wymagalności po stronie wierzyciela pojawia się uprawnienie do domagania się od dłużnika spełnienia świadczenia. J. Dąbrowa, w: System…, s. 740. Z kolei z upływem terminu spełnienia świadczenia dłużnik, który nie spełnił świadczenia popada w opóźnienie. J. Dąbrowa, w: System…, s. 740. Jak podsumował to F. Zoll w: System prawa prywatnego. Prawo zobowiązań – część ogólna pod red. A. Olejniczaka, t. 6, Suplement, Warszawa 2010, s. 61„są to (…) dwa różne aspekty tego samego stanu – z chwilą upływu terminu spełnienia świadczenia roszczenie staje się wymagalne.” Sąd Najwyższy w wyroku z 27 września 2013r., I CSK 890/12 wskazał, że „wymagalność to stan, w którym wierzyciel ma prawną możliwość żądania zaspokojenia przysługującej mu wierzytelności, a więc chwila, w której wierzyciel może skutecznie żądać od dłużnika określonego zachowania będącego przedmiotem jego zobowiązania i przedmiotem roszczenia wierzyciela.” Dalej Sąd Najwyższy wywiódł, że „chwila wymagalności roszczenia jest zależna od charakteru zobowiązania i przeważnie pokrywa się z terminem spełnienia świadczenia; gdy termin spełnienia świadczenia jest oznaczony w czynności prawnej, ustawie czy decyzji administracyjnej albo wynika z właściwości zobowiązania, wymagalność wierzytelności następuje w tym terminie i zależy, od tego, czy termin zastrzeżono na korzyść dłużnika, wierzyciela lub obu stron. W przypadku tzw. zobowiązań bezterminowych, gdy termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, wierzytelność staje się wymagalna niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania (art. 455 k.c.).”

W hipotetycznej sytuacji gdyby spółka miała zobowiązania, których nie jest w stanie wykonać ale wszystkie z nich byłyby niewymagalne, wówczas niedopuszczalne byłoby złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości z uwagi na brak niewypłacalności. Wniosek o upadłość podlegałby oddaleniu, a skoro tak, to członek zarządu nie powinien ponosić odpowiedzialności za jego niezłożenie. Taki stan kwalifikuje się jako „zagrożenie niewypłacalnością” w rozumieniu art. Prawa restrukturyzacyjnego i daje podstawy do złożenia fakultatywnego wniosku o otwarcie restrukturyzacji.

Utrata zdolności do wykonywania wymagalnych zobowiązań pieniężnych jako przesłanka niewypłacalności wyraźnie wskazuje, że dopiero wierzytelności wymagalne stwarzają potrzebę wnioskowania o upadłość.

Przedstawiony powyżej pogląd zostały przyjęty w orzecznictwie „parterowym”: „Gdy skład zarządu zmienia się, co miało miejsce w przedmiotowej sprawie, odpowiedzialność na zasadach określonych w art. 299 k.s.h., ponoszą osoby będące jego członkami w czasie istnienia wymagalnego zobowiązania, którego egzekucja przeciwko spółce okazała się bezskuteczna (por. wyrok SN z 25.09.2003 r., sygn. akt: I CK 198/02, LEX). Wierzytelności strony powodowej wobec spółki stały się wymagalne w okresie styczeń-marzec 2012 roku – tj. w okresie, gdy członkami zarządu byli K. Z. i M. Z. oraz istniała w czasie sprawowania funkcji członka zarządu przez S. Z.” Sąd Rejonowy w Koninie V Wydział Gospodarczy V GC 1116/17, wyrok z 13 listopada 2019 (Data publikacji: 3 sierpnia 2020; Data uprawomocnienia: 18 maja 2020).

Blog